Muslima.Uz

Оилавий ҳаёт ҳақидаги олти уйдирма

Подробности

Бўлим: Муносабат

Бизнинг ишончимиз ғиштга ўхшайди, биз улардан ҳаётимизни барпо этамиз. Оилавий ҳаёт ҳақидаги янглиш тушунчалар ўшанга мос эр – хотинлик муносабатлари қуриладиган заиф пойдевор кабидир. Мана асосий уйдирмалар:

Мен мукаммал бўлишим керак
Оилавий ҳаёт, албатта, муайян мажбуриятлар билан боғлиқ, лекин бу сиз мукаммал бўлишингиз керак дегани эмас. Ҳаттоки Аллоҳ Таоло ҳам биздан мукаммалликни талаб қилмайди. Лекин У бизга итоаткор бўлишимизни буюради. Сиз хато қилишингиз, тентакликлар содир этишингиз мумкин – муҳими ундан кейин тушуниб етишингиз ва уларни тўғирлашингиздир. “Кечир”, “маъзур тут” дейиш лозим. Лекин бу сўзлар ҳам ўз ўрнида, ҳеч қандай таҳқирлашсиз, ачиниш ҳисси билан бўлиши керак, албатта, бунга сабаб бўлган бўлса.
Ҳеч биримиз идеал эмасмиз. Яхши муносабатларни ташкиллаштирувчилардан бири – ушбу ҳақиқатни англашдир. Тушуниш ва қабул қилиш. Ва биз кўпинча камчилик деб санайдиганларимиз, “характернинг ортиқча жиҳати эмас”, балки алоҳида ҳислатидир. Лекин шунда ҳам сизни яхшироқ, мукаммалроқ бўлиш истаги тарк этмаётган экан, ўзгаришнинг парадоксал қонунини билишингиз лозим – ўзгариш учун қабул қилиш керак.
Шундай қилиб, барибир қачондир “камчиликларингиз”га тик қараб, ўзингизни борингизча қабул қилиш лозим бўладиган фурсат келади. Аксар ҳолларда мукаммал бўлишга интилиш юз ўгирилишдан қўрқиш сабаб юзага келади. Лекин инсон ўз – ўзидан юз ўгирар экан, нима сабабдан бошқалардан яхшироқ муносабатни кутади? Яқин муносабатларда инсонлар бир – бирларини тўлалигича, ижобий ва салбий жиҳатларини ажратмасдан қадрлаши лозим

Биз – бир бутунмиз
Бу эр – хотин ўртасидаги чегарани бузувчи ҳавфли янглишликдир. Қаердаки чегара бўлмаса, у ерда яқинлик ҳам бўлмайди. Эр – хотинлик иттифоқи – бу гўзалдир. Лекин бу уларнинг ҳар иккиси бир – бирига сингиб кетиши дегани эмас, балки икки шахс бирлашиб, қандайдир янгиликни ташкил этишидир – муносабат, оила, фарзандлар.
Бир – бирини яхши кўриш мумкин, лекин бошқасининг чегараларини (руҳий, жисмоний, мулкий) ҳурмат қилиш лозим – бу соғлом муносабатларнинг бир бўлагидир. Агарда ҳар иккаласидан бири онгли равишда чегараларни ўчиришга ҳаракат қилаётган экан, демак бошқасини шахс сифатида кўришни хоҳламаяпти, уни оилага “иловадай” қабул қилмоқчи, натижада эса уни ҳурмат қилмай қўйишади.

Биз ҳеч қачон жанжаллашмаймиз
Кўпчилик учун ажабланарлидир, лекин ҳаттоки “энг идеал жуфтликлар” ҳам тортишув ва келишмовчилик учун вақт топишади. Одатда яхши эр ёки хотин бўлиш ҳақидаги мақолаларда шундай маслаҳатлар беришадики, гўёки улар инсонлар учун эмас, фаришталар учун мўлжаллангандай – ҳиссиз, эҳтироссиз, хулқсиз.
Аслида, ҳаммаси оддий ва равшан. Ҳатто Аллоҳ росулининг (соллаллоҳу алайҳи васаллам) аёллари ҳам у билан тортишишган. Фикрлар хилма – хиллиги – бу одатий ҳолат. Турмуш ўртоғига ғазабда бўлиш ҳам – табиий. Фақат уни бошқаришни ўрганиш лозимки, у туфайли муносабатлар дарз кетмасин.
Идеал эр ёки хотин бўлиш ҳақидаги мақолаларда ғазабни сўндиришни маслаҳат беришади. Сўндирилган ғазаб йўқолмайди, эриб кетмайди. Одатда у билан янада қўрқинчлироқ нарса содир бўлади – у инсонга бўлган муносабатда акс этади, ёки ундан бошқа йўллар билан қутулиш мумкин.
Кўпчилик ғазабдан қўрқади. Уларга ушбу янглиш тушунчалар “ёрдам беради”:
- агарда менинг кимдандир жаҳлим чиққан бўлса, демак бизнинг муносабатларимиз тугади ва у мени албатта ташлаб кетади;
- агарда кимдандир жаҳлим чиққан бўлса, бундай ҳиссиётни менда уйғотаётгани учун уни жазолашим керак;
- агар мен кимгадир жаҳл қилган бўлсам, у мен бошқа ғазабланмаслигим учун ўша ишни бошқа такрорламаслиги лозим;
- кимдир менинг жаҳлимни чиқарган бўлса, демак энди мен уни бошқа яхши кўрмайман;
- агарда кимдир менга жаҳл қилаётган бўлса, демак у мени энди яхши кўрмайди;
- фақатгина ғазабни оқловчи ҳолатлар бўлсагина жаҳл қилиш мумкин.
Хўш, ғазабни нима қилиш керак? Бу ҳам худди бошқалари сингари туйғу эканлигини эсда тутиш лозим. Уни ифода этиш мумкин бўлган ва мумкин бўлмаган шакллари мавжуд – ҳақорат қилиш, уриш, ўзини барбод қилиш, бошқасига зиён етказиш сингари. Ғазаб келиши – табиий. Ундан қўрқиш кўп ҳолларда унинг кучини орттиради. Фақат адоват келтириб чиқарадиган ҳаракатлар ва сўзлардан тийилиш лозим.

Суюкли бўлиш учун мен доим бахтли, гўзал ва ташвишсиз бўлишим керак
Ҳақиқий инсон ҳар доим ташвишсиз ва бахтиёр бўлиши мумкин эмас. Яқин муносабатлар учун самимий бўлиш талаб этилади. Бу эса ҳаёт, вазият, ҳолат билан бирга ўзгариш керак деганидир. Ғамгин дамлар бўлганидек, хурсандчилик учун ҳам вақт бор.
Асосийси – ўзлигингни унутмаслик, ҳақиқий бўлиш ва ўз қадрини билишдир. Шундагина бошқача бўлишга ва аслида бўлмаганингдай кўринишга мажбур бўлмайсан, шу тариқа ўзингни ва атрофингдагиларни алдамайсан.

Жуфтим менинг истакларимни фараз қилади ва уларни бажаради
Бу жуда кенг тарқалган ва айни дамда муносабатларни бузадиган тушунчалардан биридир. Унинг асосида – ишонч ётади, яъни кимнидир яхши кўриш – бу унинг эҳтиёжларини ички ҳиссиёт билан фаҳмлаш ёки билиш ва кейин эса уларни қондириш учун мумкин бўлган ҳамма нарсани қилиш.
“Сен мени яхши кўрганингда эди, мен нима хоҳлаётганимни билган бўлардинг” – деб ўйлайди ана шундай жуфтлардан ҳар бири. Лекин муҳаббат доим ҳам телепатик хислатларни очиш билан бирга бўлавермайди. Агар сизнинг эрингиз ёки хотинингиз узоқ масофадан фикрларингизни ўқиш қобилиятига эга бўлмаса, ўзингизга ҳам, унга ҳам раҳмдилроқ бўлинг – ўзингизга керак бўлган нарсани ростгўйлик билан, очиқчасига сўранг.
Тушунарлики, ўз хоҳиш – истакларини очиқ айтиш қўрқуви болаликка бориб тақалади, чунки оилада ҳиссиётларни ифода қилиш ота – оналар томонидан ёки сўндирилган, ёки эътибор берилмаган. Лекин ҳар доим кўрсатмаларни, ўзимизга бўлган муносабатни ўзгартириш имкони мавжуд. Бу вазиятда – бошқаси тушуниб етишини кутмаслик, ўз эҳтиёжлари учун масъулиятни бўйнига олиб, жуфти билан ўртоқлашиш.

Мен ҳамма нарсани назорат қилишим керак
Ҳақиқатда олганда аёллар уй учун масъулият, фарзандлар тарбиясида ҳамма нарсани ўз зиммаларига юклаб олишади. Оилада масъулият ва мажбуриятлар тенг тақсимланган бўлиши лозим. Бу одатда оилаларда мавжуд ҳолдай бўлмаслиги керак: эр ишлайди, қолган ҳаммаси аёлнинг гарданида. Сизнинг биргаликдаги ҳаётингизнинг ҳар бир соҳаси ажратилган бўлмоғи даркор.
Фарзандлар тарбиясида ҳам, уй ташвишларида, муносабатлар “қуриш”да ҳам ҳар икки тараф иштирок этиши керак. Мисол учун, пайғамбаримизни (соллаллоҳу алайҳи васаллам) эсга олайлик, бошқа ишлардан бекор бўлган вақтларида аёлларига уй ишларида ёрдам берганлар, супирганлар, эчки соғганлар, кийим тикканлар. Унинг саҳобалари ҳам худди шундай бўлишган. Мисол учун, ҳазрати Умар (розияллоҳу анҳу) тонгги намоздан кейин хамир қориб, тушлик учун оилалсига нон тайёрлаган ва уй ишлари тугагачгина жамоат намозига чиққан.
Фарзандлар тарбиясичи? Нима сабабдан бу билан аёллар шуғулланиши керак деб ҳисоблашади? Аксар ҳолларда ота умуман фарзандлар билан шуғулланмайди – уларнинг ўқишлари, хулқ – атворини кузатмайди, улар билан кам мулоқотда бўлади. .
Бунда нафақат эркакларнинг, балки тарбияни тўлалигича ўз зиммаларига олиб, болалар – уларнинг муносабатларининг меваси эканлигини, шахсий мулки эмаслигини унутиб қўйган аёлларнинг ҳам айби бор. Психологик нуқтаи назардан қараганда, она фарзандлари учун фақат меҳр – муҳаббат бериши лозим, шартсиз меҳр, айтиш мумкинки, уларнинг юракларини озиқлантириши керак. Ота эса – тарбия. “Ота – она ўз боласига гўзал одобдан афзал нарса бера олмайди”. (Термизий) 
Мана шундай уйдирмалар кўпинча эр – хотинлар ўртасида тушунмовчиликлар, зиддиятлар, баъзида ҳаттоки, ажримлар юзага келишига сабаб бўлади. Улар бегоналарнинг хатолари асосида шаклланади. Лекин агар биз оилада бахтли бўлишни истасак, бу каби янглиш минораларни йиқишимиз ва ўз муносабатларимизни чин ҳақиқат, адолат асосида барпо этишимиз лозим. Бунинг учун биз росулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам), унинг оиласи ва саҳобаларидан ўрнак олмоғимиз даркор.

Skype орқали никоҳ, СМС орқали талоқ...

Подробности

Бўлим: Муносабат

АҚШда истиқомат қилаётган Асад Фаҳурий – куёв, Ливаннинг Тир шаҳридан бўлган  Хаура Саид – келин тариқасида  Skype орқали никоҳ ўқитди. Никоҳ  жараёнига уларнинг жуда кўп дўстлари ва қариндошлари гувоҳ бўлишди.
Никоҳни шайх Али Муғний келиннинг уйида ўқиди.
Никоҳни ўқиб бўлгач, шайх Асад ва Хаурани эр ва хотин деб эълон қилди. Уларга бахт саодат тилаб ҳақларига дуо қилди, деб ёзади Ливаннинг "Ал-Жумҳурия" газетаси.
 Skype орқали "виртуал валийма"да иштирок этганлар  келин-куёвни вертуал табрикларга кўмиб ташлашди...

...Асад ва Хауранинг воқеаси шунга ўхшайдиган жуда кўп ҳолатларнинг биттаси, холос. Ёшлар аввал интернет орқали танишади,  бир-бирига маъқул келгач,  никоҳларини ҳам интернет орқали ўқитиб қўяқолишади. Кимдир камбағаликдан, кимдир беъмани урф-одатдан чарчаганидан, бошқаси эса ўзларини жуда замонавий қилиш кўрсатиш учун шундай қилишади.
 Никоҳнинг осон ўқилиши - ажрашиб кетишларни ҳам осон бўлишига сабаб бўлмаётганмикан,  деган хавотир ҳам йўқ эмас.  Бундай хавотирга асослар етарли...
2010 йили араб ОАВлари  хабар тарқатдики, қатарлик бир киш аёли билан Skype орқали гаплашиб ўтириб, тасодифан талоқ бериворибди. Ўша кишининг айтишича, унда ажрашиш нияти бўлмаган, фақат Skype орқали ҳазил тариқасида шунчаки  уч марта “талоқ” деб қўйган экан... “Ҳазилкаш”нинг шу маънодаги таваллолари  уламоларини қониқтирмаган, натижада эр-хотин ўртасига талоқ тушди, деб эълон қилишган.
2013 йили Мадина шаҳри маҳкамаси эридан уч марта “талоқ” деб айтилган овозли хабар олган аёлнинг никоҳини бекор қилди. Саудиялик эркакнинг енгилтаклиги қози Муҳаммад Жизланийни шу даражада ғазаблантирадики, у никоҳ ва талоққа енгил қарайдиганлар учун жиноий иш қўзғашни талаб қилади.
Оғзи полвон айрим эрларнинг “тасодифан”,  гўёки билмасдан  хотинини талоқ қиляпти, деб айтиш қийин. Икки йил олдин Тожикистонда СМС орқали талоқ бериш жуда кўпайиб кетгани бунга мисол бўла олади.
Россияда ишлаб юрган тожикистонликларнинг сони бир миллион атрофида экани айтилади. Яхши  ишга ўрнашиб, қўли уч-тўрт танга кўргач,  эркаклар мусофиротда ҳам осонгина жуфт топиб олишмоқда. Ва осонгина уйидаги хотинига ҳам жавоб беришаётир: телефон орқали СМС юборади – тамом, ора очиқ...

Бундай долзарб муаммони мусулмон уламолари назарларидан қочиргани йўқ. Никоҳ ўқитмоқчи бўлганлар қандай талабларга риоя қилишлари керак? Никоҳ учун уяли телефонд маъқулми ёки Skype? Гувоҳлар никоҳ ўқитилаётган вақтда куёвни кўришлари шартми? Ва ниҳоят, энг муҳими: шариат бундай никоҳларга рухсат берадими?
- Исломда “виртуал никоҳлар” истисно тариқасида, баъзи шартлар билан жоиз, -  дейди Москва Ислом университетининг Исломий илоҳият бўлим декани МуҳаммадБасир Ҳасанов. Азҳар битирувчиси ва шариат билимлари доктори унвонига эга Россиядаги ягона шахс бўлмиш олим махкур оли қўшимча қилаиб айтадики: “Никоҳ ўқиётган одам, куёвни шахсан таниши ёки у ҳақида ўта ишончли одамлардан билиши керак.
Унинг сўзига кўра, у “интернет никоҳлар” билан ҳали дуч келмаган. Бироқ телефон орқали никоҳлар оддий ҳолатга айланди. Айниқса,  қамоқда бўлганлар шу масалада кўп мурожаат қилишар экан, уларда бундан бошқа йўл йўқ. СМС орқали талоқ жоиз (ҳисоб) эмас, деб қўшимча қилади Ҳасанов, ахир биров телефонингизни  олиб, хаёлига келган нарсаларни ёзиб, юбориши мумкин.  
Мусулмон уламоларининг бу масала бўйича ўта эҳтиёткорлик билан ёндашишларини тушунса бўлади. Чунки, бегона одам телефон ёки компьютеринингизга эгалик қилишидан ташқари, талоққа тегишли сўзларни ўхшатиб, ясаши (монтаж қилиши) ҳам мумкин. Замонавий техник воситаларида бу ишни осонгина амалга оширса бўлади.
Эҳтимол, алоқа воситаларининг ривожланиши билан виртуал никоҳлар ва талоқлар бекор қилинар, ўшанда ливанлик Асад ва Хаврага ўхшаганларнинг қилганларини қизиқ бир воқеа сифатида эслаб ўтилар...

Хулоса ўрнида

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари: "Интернет орқали ўзгалар билан алоқа қилишда иш айнан интернет орқали никоҳланишгача етиб бормаслиги керак.  Баъзи одамлар турли сабабларга кўра телефон ёки интернет орқали шаръий ақди никоҳ қилишни (биздаги никоҳ ўқитишни) ўзларига раво кўришмоқда. Баъзилар эса бу ишнинг шариатда жоиз ёки жоиз эмаслигини сўрашади. Яна бирлари бу ишни амалга оширганлари ҳақида хабар беришади. Ушбу масалада уламолар орасида ҳам бир оз ихтилоф бор. Аммо кўпчилик янги алоқа воситалари, жумладан, интернет орқали никоҳланишга рухсат бермайди. Улар бунда никоҳнинг шартлари, жумладан гувоҳлар мавжуд бўлмаслигини далил қилишади. Яна ҳам чуқурроқ кетганлар эса: “ҳамма шартлар мавжуд бўлса ҳам мазкур воситалар ила никоҳ ўқитиши дуруст эмас, чунки бу иш никоҳнинг муқаддаслигига путур етказади”, дейишади. Улар Аллоҳ таоло ийжоб ва қабулни, гувоҳлар ҳозир бўлишини ва бошқа шартларни бежизга жорий қилмаганини айтишади" ("Ижтимоий одоблар" китоби, 259-бет)

Абу МУСЛИМ тайёрлади

Оилавий ҳаётни кўз – кўз қилиш

Подробности

Бўлим: Муносабат

"Билол, уйга кир! Бўлмаса овқатинг совуб қолади ва Instagramда чиройли кўринмай қолади...” Ҳазил деб ўйлаяпсизми? Йўқ... Афсуски, бу ҳаётий ҳақиқат – ижтимоий тармоқлар зич кириб борган ва унинг ажралмас бўлагига айланиб улгурган бизнинг замонавий ҳаётимиз.

Жар ёқасида

Подробности

Бўлим: Муносабат

Бир тарафдан сарлавҳа ўрнида берилган бу жумла англаш осон бўлган сўзларнинг ўзаро бирикмасидир. Нимадир бир ернинг ёқасида, четида турибди. Қулаш мумкин бўлган бир мавҳум жой. Ҳаёлга келган нарса шу, холос. Аммо бирикманинг қандай муаммони тасвирлаш учун ишлатилаётганига қараб муаммо кўлами, унинг сабабларини аниқлаш ва унга ечим излаб топиш анча қийинлашиб бораверади.