1. Skip to Menu
  2. Skip to Content
  3. Skip to Footer
Никоҳ эълони ва унда кўнгилхушлик қилиш

Никоҳ эълони ва унда кўнгилхушлик қилиш

Никоҳни эълон қилишнинг ҳикмати аввал ҳам айтиб ўтилди. Ўша эълон қилишда баъзи мусиқа овозлари ҳам ишлатилиши ҳадисларда келган. Шу билан бирга, никоҳ тўйларида шариат кўрсатмалари доирасида кўнгилхушлик қилишга рухсат берилган. Бу ҳақийқатларни келгуси ҳадиси шарифлардан ва уларнинг шарҳидан ўрганамиз.
Никоҳ тўйини қилиш кимнинг зиммасида?

Никоҳ тўйини қилиш кимнинг зиммасида?

Авваллари бу савол ўртага ташланмаган, чунки никоҳ тўйи кимнинг зиммасида эканлигини ҳамма яхши билган ва унга амал қилган.
Эр-хотин орасидаги муштарак ҳуқуқлар

Эр-хотин орасидаги муштарак ҳуқуқлар

Ушбу турдаги ҳақлар эрга ҳам, хотинга ҳам бир тарафдан ҳақ бўлса, иккинчи тарафдан мажбурият ҳисобланадиган нарсалардир. Икки тараф ҳам мазкур ҳақдан баҳраманд бўлиш билан бирга, худди ўша нарсани умр йўлдошининг ҳаққи сифатида адо этиши ҳам зарурдир.
Энг заиф уй

Энг заиф уй

 

Ўргимчак тўри — уйларнинг энг заифи. Бу ҳар икки маънода ҳам шундай.
Previous
Next
  • Никоҳ эълони ва унда кўнгилху
  • Никоҳ тўйини қилиш кимнинг зи
  • Эр-хотин орасидаги муштарак ҳ
  • Энг заиф уй

Моҳипайкар Кўсем Султон Усмоний Султон Аҳмаднинг рафиқаси

Ҳуррам Ҳасаки Султон Сулаймон Қонунийнинг аёли

Muslima.Uz

Тарих...

Подробности
Бўлим: Муносабат

Дунёнинг яратилиш тарихи қанчалар қадимий бўлса, аёл омили ҳам шу қадар теран тушунчадир. Гарчи унинг мулки борлиқда яратилишдаги хилқати эркак жинсидаги Одамнинг пайдо этилишидан фурсат жиҳатидан озгина фарқ қилса-да, заминдаги ҳаёт нуқтаи назаридан уларнинг фаолияти бир вақтда бошланган бўлиб, замон ва макон мезонида улар айнан тенг ҳисобланадилар. Лекин жамият ривожининг турли босқичларида аёлларга хилма-хил муносабат билдирилган. Ҳиндларнинг муқаддас китоби бўлган Веда аёл гирдобидан, ўлимдан, заҳардан ҳатто илондан ҳам ёмон бир махлуқ қилиб тасвирланган. Буддавизмнинг асосчиси Будда аёлни ҳис-туйғуларга тобе бир махлуқ, деб аввал динига қабул қилмаган. Дўсти Амандонинг қистови билан Будда анча тараддуддан кейин истар-истамас аёлларни динига қабул қилган, фақат бунинг Буддистлар учун жуда хатарли эканини уқтирган. Ҳатто бир марта азиз дўсти Амандога “Агар аёлларни динимизга қабул қилмаганимизда эди, Буддизм соф бир шаклда узоқ асрлар давом этарди. Лекин орамизга аёл киргани учун бу диннинг узоқ яшашига кўзим етмайди”, деган. Қадимги Исроилда эса оилада эркак мутлоқ ҳоким бўлган. Яҳудий қизлар ўз оталарининг уйларида хизматкор, чўридек бўлишган. Отаси хоҳласи, уларни сотиб юборган. Исроилликларнинг фикрича: “...аёлларга одамларни ёмонликка ундовчи малъун” эди.

Қадимги Хитой аҳолиси эса аёлларга исм ҳам қўйишмас, уларни 1, 2, 3 каби сонлар билан чақиришарди.
Ғарб маданиятининг мухлиси бўлган эски Юнон ва Румда аёл ҳеч қандай ҳақ-ҳуқуқ эгаси эмасди. Аёлга фақат бола туғадиган бир машинадек қараларди. Вужудининг тузилиши жиҳатдан эркакдан ожис бўлгани боис, ҳатто севгига ҳам лойиқ кўрилмас,уларга худи фарзанд кўриладиган машинадек қаралар эди. Машҳур Юнон файласуфи Афлотун “Аёл жаҳаннамнинг эшигидир. Аёл киши жамоат мулки бўлиб, қўлдан-қўлга ўтиши керак”, деган эди. Дунёнинг энг машҳур нотиғи Цицерон эса: “Аёл киши ер юзида эркаклар буюк ишлар қилмаслиги учун халқ қилинди. Агар аёл яралмаганида эди, эркак илоҳлашган бўларди”, дея фикр билдирган.
Христиан дини ҳам аёллар ҳуқуқини поймол қилган. Момо Ҳаво Одам атонинг жаннатдан қувилишига, илк гуноҳнинг содир бўлишига сабаб бўлган, дея аёлга “шайтон” деб қараганлар. Протестантизмдан ташқари барча оқимларда фақатгина эркаклар диний раҳбар ва мударрис бўлишига руҳсат этилган. Аёллар эса бу каби ҳуқуқлардан маҳрум этилган.
Жоҳилия асри Арабистон ярим оролидаги аёлларга бўлган муносабат ҳам аянчли эди. Қиз туғилган хонадон уятга қолар, шу боис ота ўз қизини тириклайин кўмиб юборар эди. Агар бирор киши вафот этса, унинг мол-мулки билан бирга аёллари ҳам мерос сифатида бўлиб олинарди, уларга буюмдек муносабат билдириларди. Оқибатда фарзандлари ўз оналари ёки оналари мақомида бўлган аёлларга уйланардилар.
Шундай зулмат дунёда ислом қуёши балқиди. У барча инсонларга шу жумладан аёлларга ҳам яратилган илк онларидаги ҳуқуқларини қайтариб берди. Аёл эркак Аллоҳ олдида тенг эканлиги, уларнинг даражасини фақат қилган амаллари-ю, тақво белгилаб беришини уларнинг бир жинсдан эканлиги илоҳий лафзда нозил бўлди: "Албатта, муслим ва муслималар, мўмин ва мўминалар, итоатли эркак ва итоатли аёллар, ростгўй эркаклар ва ростгўй аёллар, сабрли эркаклар ва сабрли аёллар, тавозуъли (камтар) эркаклар ва тавозуъли аёллар, садақа қилувчи аёллар ва садақа қилувчи аёллар, рўза тутувчи эркаклар ва рўза тутувчи аёллар, авратларини ҳародан сақловчи эркаклар ва авратларини (ҳаромдан) сақловчи аёллар, Аллоҳни кўп зикр қилувчи эркаклар ва (Аллоҳни кўп) зикр қилувчи аёллар-улар учун Аллоҳ мағфират ва улуқ мукофот(яъни, жаннат)ни тайёрлаб қўйгандир"
Щаммага маълумки Қуръони карим каби дастур ҳужжатларда юқоридагига ўхшаб гапни майдалаш одат бўлмаган. Щар бир тилда, жумладан араб тилида ҳам ҳитоб эркак ва аёлга бир хил сийғада бўлаверади. Аммо бу ерда ҳар бир сифатнинг аёлларга хос сийғасини ҳам алоҳида келтиришдан мақсад уларни махкур нарсаларда эркаклар билан тенг эканлигини таъкидлашдир. Декам ибодатларда ва амали солиҳларда ва уларга бериладиган ажр-савобларда ҳар эр ва аёл тенгдир.
Бошқа жиҳатларда ҳам аёл ҳуқуқлари тикланди. Жоҳилия асрида мерос сифатида бўлиб олинган аёлларга Аллоҳ таоло мерос беришни амр қилди. Уларга эркак улушининг иккидан бири миқдорида мерос ажратилди. Бундан мурод аёлларнинг нозик елкасидан турмуш оғирлигини олиш. Яъни аёл киши олган меросини ўзи хоҳлаган мақсадда ишлатиши мумкин. Зеро у оилага масъул этилмаган.
Расули акрам ҳам бу борадааёлларга марҳаматли бўлганлари билан бутун умматга ўрнак бўлганлар: “Аёлларнингизни урманг! Зеро улар оналарингиз, сингилларингиз, рафиқаларингиздир”, дея марҳамат қилганлар.
Шарқ дурдонаси бўлган Турон замин ҳам бу ўгитларга қулоф тутган. Шарқда қадимдан аёлга авайлаб муомила қилинган. Хусусан Амир темур даврида эркаги йўқ хонадон аёли агар сув керак бўлса челакни эшик олдида қолдирар, шу кўчадан ўтаётган эркаклар уни сувга тўлдириб қўярди. Агар челак тўлдирилмаса, шу кўчада яшаётган барча эркаклар қаттиқ жазоланарди. Бу одат тусига кирган бўлиб, аёлларнинг қандай оғир юмуши бўлмасин, маҳалла куй, қўни-қўшни ёрдамида амалга ошарди. Ҳеч бир аёл елкасида турмушнинг оғир юки қолмас, уларга ислом дини аҳкомларида кўрсатилганидек муносабатда бўлинарди. Шу боис ҳам Амир Темур давлат бутун дунёга кенг қулоч ёзгандир, балки?! Зеро аёлини эъзозламаган жамиятнинг таназзулга юз тутиши бугун ҳеч кимга сир эмас. Биз ҳам бугун сизларга расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг нубувватлари туфайли аёлларга ирслом қайтарган ҳурмату ҳақ-ҳуқуқларни, темур бобомиз давридагидек эъзозни соғинамиз. Сиз ҳам ҳурмату эъзоз қадар юксак бўлинг азиз аёллар!

НИГОР

Аёл эгри суякдан яратилганми?

Подробности
Бўлим: Муносабат

Бу борада уч хил қараш бор.

Биринчиси Ҳазрати Ҳавво онамиз Одам отамизнинг қовурға суягидан яратилди, деган нотўғри қарашдир.
Ҳазрати Ҳаввонинг яратилиши Қуръони каримда бундай баён этилади: “Эй инсонлар, сизларни бир жондан (Одамдан) яратган ва ундан жуфтини (Ҳаввони) вужудга келтирган ҳамда у икковидан куп эркак ва аёлларни тарқатган Парвардигорингиздан қўрқингиз!” (Нисо, 1).
Бу ва бошқа ояти карималарда Ҳазрати Ҳаввонинг Ҳазрати Одамнинг (алайҳиссалом) қовурға суягидан яратилганига доир ҳеч қандай ишорат йўқ.
Яна яҳудийларнинг муқаддас китоби “Талмуд”да ушбу ривоят бор: “Ҳавво Одамнинг ўн учинчи қовурға суягидан яратилди”. Бу хабар Ҳазрати Пайғамбарга (алайҳиссалом) етганида, хотинлар хатога йўл қўйган пайтлари кечирилишлари кераклигига, баданлари нозик ва рухлари ҳассос эканига ишорат этиш билан шарҳлаганлар.
Бундан беш юз йиллар олдинга қадар Оврупаликлар Тавротнинг шу сўзидан келиб чиқиб, эркакнинг қовурға суяклари хотинларникидан битта кам деб ҳисоблашарди. Хотин билан эркакнинг қовурға суяклари бир хил эканини илм исботлаганида бутун Оврупа ҳушини йўқотди.
Абдул Азиз Жовиш бу борада бундай дейди: “Ҳазрати Ҳавво Ҳазрати Одамнинг чапи қовурғасидан яратилганига доир узун ривоятлар ва қарама-қарши изоҳларнинг асли, асоси йўқ, булар (тўқиб чиқарилган нарсалар, яъни) исроилиётдир” (“Тафсири асрори Куръон ”, 1/138).
Абдуррауф Мунавий ҳам бундай қарашни жуда заиф бир қараш деб баҳолаган (“Файзул қодир , 1/303).
Абу Муслим Исфаҳоний ҳам Ҳазрати Ҳаввонинг қовурға суягидан яратилганини рад этган (“Тафсири кабир”, 3/19; “Тафсири оятил аҳком ”, 2/18).
Эътиқодда мазҳабимиз имоми Имом Мотуридий “Таъвилотул Қуръон” исмли тафсирида Ҳазрати Ҳаввонинг яратилиши хусусида ёзаркан, қовурға суягидан ҳеч баҳс этмаган (“Таъвилотил Куръон”, 67; Сулаймонийа кутубхонаси).
Бу фикрни илгари сурадиганлар ушбу ҳадисни далил қилиб келтиришади: “Хотинлар ҳақида яхшиликка тавсия этинглар. Чунки хотин эгри қовурға суягидан яратилган. Қовурға суягининг энг эгри томони энг уст томонидир. Уни тўғрилайман десанг, синдирасан, ўз ҳолича қолдирсанг, шундай қолади. Хотинлар ҳақида яхшиликни тавсия этинглар” (Бухорий, 6/145).
Бошқа бир ҳадиси шарифда: “Хотин эгри қовурға суяги кабидир. Агар уни тўғрилашга уринсанг, синдирасан. Бахтли ҳаёт кечиришни истасанг, ундан эгрилигича фойдаланавер” (Бухорий, 6/145), дейилган.
Булар ва буларга ўхшаш ҳадислар Ҳазрати Ҳаввонинг қовурға суягидан яратилганига далил бўлмайди. Чунки бу ҳадислар мажоздир, хотинлар билан яхшиликда, муросаи мадорада яшашни тавсия этувчи ҳадислардир.
Буюк муфассир Ибн Атиййа ҳадисда кечган эгри суяк (қовурға) масаласини бундай изоҳлайди: “Жаноби Ҳақ Қуръонда, инсон “ажал”дан яратилган, деб марҳамат қилади (Анбиё, 37). “Ажал” шошилиш, шошқалоқлик демақдир. Бу ерда мажозий маъно бор. Ҳолбуки, инсон “ажал” деб аталувчи бир моддадан яратилмаган. Шунингдек, ҳадисда кечган “эгри суяк” хотинлар вужудининг заифлигига, асабий ва беқарор эканлигига доир мажозий бир ифодадир. Ҳазрати Ҳаввонинг эгри суякдан яратилганини ифодаламайди. (“Тафсири Баҳрил муҳит”, 3/104, “Ал-Важиз”).
Буюк муфассир Абу Ҳаййон ҳам қовурға суягини мажозий деб тушунишини билдириб, бундай дейди: “Ҳадиси шарифда, Ҳавво эгри суякдан яратилди, дейилмаяпти, балки аёл эгри суякдай яратилди, дейиляпти. Шу ҳолат ҳам ҳадиси шариф мажозий эканини, Ҳазрати Ҳавво қовурға суягидан яратилмаганини қувватлайди” (“Тафсири Баҳрил муҳит”, 3/104).
Буюк ҳадис олими Бадриддин Айний мазкур ҳадиси шарифни ўрганаётиб, бундай деган: “Ҳадисда Ҳаввонинг моддадан қовурға суягидан яратилганига доир очиқ бир ифода йўқ” (“Умдатул қорий”, 7/314). Абдуррауф Мунавий ҳам шундай фикрдадир (“Файзул қодир”, 1/503).
Имом Бухорийнинг “Саҳиҳ...”ларини шарҳлаган марҳум Комил Мерос бундай дейди: “Ҳадис бу ифодаси билан аёл жинси фитрат жиҳатидан асабий эканига ва фитрати тақозосига кўра тез жаҳли чиқиб, эгрилик ва одобсизлик кўрсатишига ишорат этилиб, эркаклар аёлларга яхшилик қилишлари лозимлиги буюриляпти” (“Тажриди сариҳ”, 11/305).
Машҳур ҳадис олими Ажлуний Ҳазрати Ҳаввонинг эгри қовурға суягидан яратилганига доир ҳеч бир нарса демаган. Ҳадисни аёлларга яхши муомала қилиш, уларни яхши асраш ва уларни бор ҳолларича қабул этиб, ранжитмаслик маъноларида шарҳ қилган (“Кашфул хафо”, 1/120).
Айтилганларга кўра, бу ҳадис аёлни асраб-авайлаш, назокат билан муомала қилиш ва уни бор ҳолича севиб, хафа қилмаслик кераклигига ишорат қилади. Ҳадиси шарифнинг маъноси ва мақсади шудир.
Шунинг учун биринчи (Ҳавво онамиз қовурға суягидан яратилган, деган) қараш Қуръонга ҳам, суннатга ҳам терс тушади. Бундай қараш тамоман исроилиётдир. Тўғрисини Аллоҳ билади.

Иккинчи қараш: “Ҳазрати Ҳавво Ҳазрати Одамдан яратилган”.

Бундай қарашдагилар, Ҳавво Одамдан яратилган, дейишади. Пекин қовурға суягиданми, ё бошқа бир жойиданми яратилгани хусусида ҳеч нарса айтишмайди. Чунки Қуръон ва суннатда бунақа бир аниқлик йўқ. “Эй инсонлар, сизларни бир нафсдан (Одамдан) яратган ва ундан жуфтини (Ҳаввони) вужудга келтирган ҳамда у икковидан куп эркак ва аёлларни тарқатган Парвардигорингиздан қўрқингиз!” (Нисо, 1).
Ибн Аббос (розийаллоҳу анҳу) бундай дейди: Аёл эркакдан яратилган. Шунинг учун аёлнинг кўзи эркакдадир. Эркак эса тупроқдан яратилган. Шунинг учун эркакнинг кўзи тупроқдадир” (“Тафсиру Ибн Касир , 1/137).
Жумҳур уламоларга кўра, “бир нафс’дан мақсад Ҳазрати Одамдир (“Тафсири Маҳор” 4/332). Элмолили Муҳаммад Ҳамдий Ёзар ҳам шундай дейди: “Бир нафс дан мурод Ҳазрати Одам, хотинидан мурод Ҳазрати Ҳавво эканига иттифоқ ва ижмо бор” (“Ҳақ дини, Куръон тили , 2/1273).
Бу мавзуда бир неча оят ҳам бор: “У сизларни бир жондан (Одамдан) пайдо қилган Зотдир. Бас, сизлар учун бир (доим) турадиган ва бир омонат турадиган жой бордир (Анъом, 98). “Аллоҳ шундай Зотднрки, сизларни бир жондан (Одамдан) яратди ва у ором-осойиш топснн деб унинг ўзидан жуфтини вужудга келтирди” (Аъроф/189); “У сизларни бир жондан (Одамдан) яратди, сўнгра ундан жуфтини (Ҳаввони пайдо) қилди” (Зумар, 6).
Қуръони каримда Ҳазрати Ҳаввонинг Ҳазрати Одамдан яратилгани билдирилган. Бундан ташқарида ҳеч қанақа бир тушунтириш йўқ.
Биз Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) келтирган ваҳийга — қандай бўлса шундай ишонамиз. Камайтирмаймиз ҳам, кўпайтирмаймиз ҳам. Жаноби Ҳақ оятда “нафс”дан, инсонларни яратди, деяпти. Биз ҳам шу шаклда унга ишонамиз. Қандай, қай шаклда, нимасидан (қаеридан) яратилди деган ноўрин тафсилотларга берилмаймиз.

Муҳаммад Шариф Жуман, Йўлдош Эшбек

Никоҳ ўйинчоқ эмас...

Подробности
Бўлим: Муносабат

Никоҳ асосига қурилган оилавий турмуш – нозик масала. Унга ақл ва фаросат, мулоҳазакорлик ва босиқлик билан, иккови томоннинг манфаатларини тарозига солиб ёндошиш керак. Негадир кейинги пайтларда бу ишга аралашишга маънавий ҳуқуқи борлар ҳам, йўқлар ҳам бемалол бош суқадиган бўлиб қолди. Ҳали турмуш қурмаган қизлар, уйланиб улгурмаган йигитлар оилани мустаҳкамлаш, эр-хотин, қайнона-келин муносабатлари, бола тарбияси ҳақида мақола ёзадиган, чиқишлар қиладиган, насиҳат айтадиган бўлиб кетишди.
Энг ачинарлиси, кейинги пайтларда айрим ёшлар никоҳ ва талоқнинг моҳиятини ҳис этмай, бўлар-бўлмас сабаблар билан хотинини талоқ қилишга боришяпти, нафс ва шайтон сўзига кириб ширин турмушларини оғуга айлантиришяпти, гулдай оилани барбод қилиб, фарзандларини тирик етимга айлантиришяпти. Баъзи келинларимиз оиланинг қадрига етмай турмуш қуришга қанчалик ошиқишса, эрдан ажралишга ҳам шунчалик тез киришишади. 
Бир маҳалла оқсоқоли яқинда шундай зорланиб қолди: «Маҳалламизда тез-тез оилавий жанжалларга аралашишга, қўйди-чиқдиларга гувоҳ бўлишга тўғри келади. Ярим ёки бир йилгина олдин бир-бирига назар солишга ийманиб турган келин-куёвнинг бугун кўзига қон тўлган, бир-бирига ҳақорат сўзлар айтаётган, бир-бирига туҳмат ва нафрат ёғдираётган бўлади. Уларнинг жанжали қудаларни ҳам душманга айлантирган: кечагина оғзидан бол томган қудалар бугун бир-бирига лой чаплаётган, туйқус оғиздан чиқиб кетган биргина сўз бугун катта дастакка айланган. Бизга ўзи нималар бўляпти? Шундай тўқчилик замонда нега гулдай оилалар арзимас сабаблар, «деди-деди»лар билан бузилиб кетяпти? Биримиз умр бўйи сеп йиғиб қиз узатсак, бошқамиз тийинлаб йиғиб ўғил уйласак-да, тўйдан кўп ўтмай икки ёшнинг орасидан қора мушук ўтиб, ҳамманинг тинчи бузилиб ўтирса!
Илгари эр-хотиндан бири хиёнат қилса, ё эр оиласини боқа олмаса, ё фарзандсизликдан ажрашишар эди. Энг алам қиладиган жойи, ҳозир ана шу уруш-жанжаллар, қўйди-чиқдиларга сабаб бўлаётган нарсалар жуда арзимас. Бирида овқатнинг шўрлигидан, бошқасида келиннинг қайнонага салом бермаганидан, яна бирида ҳайит йўқловда тоғоранинг кам қилинганидан, бошқасида куёвнинг ишдан кеч келишидан бошланган ғишавалар бора-бора оиланинг бузилишига олиб келган. Одамлар оила тақдирига, икки ёшнинг бахтига шунчалар бепарво ва енгилтаклик билан қарайдиган бўлиб кетганми?»
Оқсоқолнинг куйинишида жон бор. Буларнинг ҳаммаси ҳаётга янги қадам қўяётган ёшларнинг никоҳ масаласига масъулиятсизлик билан қараб, «турмуш» дея аталган буюк оламнинг  сир-синоатларига, унинг турли машаққатларига, ҳаёт аччиқ-чучукларига, синов-имтиҳонлари ҳамда ташвишларига тайёр эмасликларидан келиб чиқмоқда.
Ёшларнинг аксарияти “турмуш, оила, бахт” деган тушунчаларни жуда юзаки тушунади. Ҳаёт ҳамиша ўйин-кулгидан, кўнгилхушликлардан, “романтик” учрашувлардан иборат, деб ўйлайди. Катталар эса фарзандларини бахтли қилишнинг аслий ўлчовларидан чекиниб кетишгани учун ўзлари хоҳламаган ҳолда уларнинг бахт гулханлари устига кул тортиб қўйишмоқда. Токи ахлоқимизнинг, одобимизнинг азалий мусаффо чашмаларидан сув ичилмас экан, токи оиламизда чинакам муносабатларга – раҳм-шафқат, меҳр-оқибат, ҳурмат-иззат, муҳаббат-садоқат каби фазилатларга қайтилмас экан, бу ихтилофлар, жанжал-можаролар давом этаверади, муросасизлик кучаяверади.
Ҳар қандай киши ўзида йўқ нарсани бошқадан қидиради ва уни қадрлайди. Аммо феъл-атвор (характер)ларнинг ўхшамаслиги, турли-туманлиги оиладаги муросасизликка, ғишава-жанжалларга сабаб бўлмаслиги керак. Кўпинча қўйди-чиқдилар чоғида сабаб қилиб кўрсатиладиган «характерларнинг тўғри келмаслиги» аслида айб-хато эмас, балки турмуш ранг-баранглиги ва тотувлигини таъминловчи омил ҳамдир.
Донишмандлар бундай дейишади: «Эр билан хотин оиланинг икки хожаси, хонадоннинг зийнатидир. Эр ва хотиннинг биргаликдаги вазифалари бир-бирларига садоқат, ишонч, эҳтиром, муҳаббат, хотир сақлаш ва ёрдам қилмоқдир. Садоқат уйланишнинг руҳидир. Ноўрин ҳаракатлар, ғавғо-жанжаллар уйланиш руҳини бузиб, оила саодатини барбод этади. Турмуш ва уй-рўзғорга тегишли ишларни эр-хотин бир-бирларидан яширмасликлари керак. Эр баъзида хотинининг ноўрин ишини билса, унга мулойимлик билан насиҳат қилиши, бу ишининг хато ёки гуноҳ эканини тушунтириши зарур. Хотин ҳам эрининг эҳтиёжини, саъйи ва касбида ялқовлигини сезса, уни тўғри йўлга солиб кўнглини кўтарсин, тасалли берсин, ғайрат бағишласин. Икки томон ҳар қандай ҳолатда ҳам бир-бирларини ташламасликка аҳд-паймон қилишлари талаб этилади. Масалан, улардан бири касал бўлса, иккинчисининг илтифотсиз қараб, уни боқмасдан ўз ҳолига ташлаб қўйиши кечирилмас ҳолдир».
Оила ҳаёти ҳеч қачон сидирғасига фақат шоду хуррамлик, бахт-саодатдан иборат бўлмайди. Турмушда ихтилоф ва ташвишлар, қийинчилик ва  етишмовчиликлар, мусибат ва ғам-андуҳлар керагича учрайди. Эр-хотин биргалашиб қарши курашсагина уларни енгиш осон кечади, оила хотиржамлиги тезроқ қўлга киради. Агар бундай қийин пайтларда муроса бузилса, ўзаро самимият чекинса, бирининг ташвишига иккинчиси томошабин бўлиб турса, бу оилада тотувлик ошён қуриши амри маҳолдир. Бир машҳур ёзувчи айтганидай, «Муҳаббат, бу – бу бир-бирига тикилиб туриш эмас, балки бир томонга биргаликда тикилишдир».

Жаъфар АБДУЛМЎМИН

Таомланиш одоби қандай?

Подробности
Бўлим: Муносабат

  Ҳузайфа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга таомда ҳозир бўлсак, то Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бошламасларидан олдин қўл чўзмас эдик. Биз бир марта у зот билан бирга таомга ҳозир бўлдик. Шунда бир жория худди уни биров қуваётгандек шошилиб келди ва таомга қўлини узата бошлади. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уни қўлидан тутдилар. Сўнгра бир аъробий худди уни биров қуваётгандек шошилиб келди. Шунда у зот уни ҳам қўлидан тутдилар ва: «Шайтон Аллоҳнинг исми зикр қилинмаган таомни ўзига ҳалол ҳисоблайди. У мана бу жорияни у орқали ўзига ҳалол қилиб олиш учун келтирди. Шунда мен унинг қўлидан тутдим. Сўнг мана бу аъробийни у орқали ўзига ҳалол қилиб олиш учун келтирди. Шунда мен унинг ҳам қўлидан тутдим. Жоним қўлида бўлган Зот билан қасамки, албатта, унинг қўли жориянинг қўли билан менинг қўлимга тушди», дедилар».
Муслим, Абу Довуд ва Насоий ривоят қилишган.

Шарҳ: Ушбу ривоятни таомланиш одоблари ҳақида ўзига хос кўргазмали дарс деб номласак, муболаға қилмаган бўламиз.
Ривоятнинг аввалида ровий Ҳузайфа розияллоҳу анҳу саҳобаи киромларнинг Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга таом тановул қилишдаги одоблари ҳақида тушунтириш бермоқдалар: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга таомда ҳозир бўлсак, то Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бошламасларидан олдин қўл чўзмас эдик».
Исломий одоб шуни тақозо қилади. Раҳбар, устоз, фазл аҳли доимо олдинда турадилар ва иззат-эҳтиром қилинадилар. Бунинг устига фазл аҳли доимо шариат кўрсатмасига мувофиқ иш қилганларидан уларнинг тасарруфлари бошқалар учун ибрат, ўрнак ва дарс бўлади. Албатта, фазл аҳлининг таомдан олдин икки қўлини яхшилаб ювиб, «Бисмиллаҳ»ни айтиб, одоб билан ўнг қўлини таомга узатганини кўрган ёшлар ҳам худди у киши қилганидек тасарруф этадилар. Ислом таълимотларидан бир оз бўлса ҳам хабардор жамиятларда овқатланиш ана шундай файзли бўлишини ҳамма билади.
Лекин баъзи вақтларда овқатланишнинг исломий одобларини билмайдиган кишилар ҳам орага қўшилиб қолишлари мумкин. Ҳузайфа розияллоҳу анҳу қилаётган ривоят ҳам худди ана шундай ҳолатлардан бири ҳақида. Келинг, биргалашиб у кишининг ҳикоясини эшитайлик: «Биз бир марта у зот билан бирга таомга ҳозир бўлдик. Шунда бир жория худди уни биров қуваётгандек шошилиб келди ва таомга қўлини узата бошлади».
Демак, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бошлиқ бир гуруҳ саҳобаи киромлар таом ейишга ҳозирланиб турганлар. Таом ҳозир бўлса ҳам ҳали биров унга қўл ургани йўқ. Ҳамма Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қўл узатишларини кутиб турибди.
Бирдан бир чўри қиз шошилиб келди-да, ҳе йўқ, бе йўқ, тўғридан-тўғри таомга қўл узатиб қолди. Бу савиядаги, шароитдаги, айтиш мумкин бўлса, етарли исломий тарбия олмаганларнинг ҳоли шундай бўлиши турган гап. Лекин уларга нисбатан бошқалар қандай муносабатда бўлишлари керак? Бу саволга Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларининг тасарруфлари билан жавоб бердилар: «Шунда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг қўлидан тутдилар». Беодоблик билан таом ейишни бошлашига имкон бермадилар. Кутилмаганда яна... «...бир аъробий худди уни биров қуваётгандек шошилиб келди. Шунда унинг ҳам қўлидан тутдилар».
Саҳрода ўсган аъробийлар ҳам баъзи одоб-ахлоқ масалаларида ўзига хос бўлишлари маълум ва машҳур. Мазкур аъробийнинг ҳам қорни оч бўлса керак, тўғридан-тўғри келиб, ҳеч нарсага эътибор бермай қўлини таомга чўзди. Унинг учун ўтирган одамлар ҳам, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам таом олдида эътиборсиз кўриндилар. Лекин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам худди жориянинг қўлидан тутиб таомдан тўхтатганларидек, аъробийнинг ҳам қўлидан тутиб таомдан тўхтатдилар ва қуйидагиларни айтдилар: «Албатта, шайтон Аллоҳнинг исми зикр қилинмаган таомни ўзига ҳалол ҳисоблайди». Яъни, шайтон Аллоҳ таолонинг исми айтилмай ейилаётган таомни ўзига ҳалол ҳисоблайди ва уни еяётган одамга шерик бўлади.
«У мана бу жорияни у ила ўзига ҳалол қилиб олиш учун келтирди». Яъни, биз емоқчи бўлиб турган таомда шайтоннинг ҳаққи йўқ эди. У бу таомни ўзига ҳалол ҳисоблай олмас эди. Шунинг учун мана бу жорияни фитна қилиб, келиб таомимизни Аллоҳнинг исмини айтмай ейишга ундади ва шу орқали бу таомни ўзига ҳалол қилиб олмоқчи бўлди.
«Шунда мен унинг қўлидан тутдим». Аллоҳнинг исмини айтмасдан таом ейишига имкон бермадим. Бу ишдан кейин шайтон мақсадига ета олмади.
Лекин у «сўнг мана бу аъробийни у ила ўзига ҳалол қилиб олиш учун келтирди». У ҳам Аллоҳнинг исмини айтмай таомдан еб, шайтонга хизмат қилиши ва таомимизни унга ҳалол қилиб бериши мумкин эди. Аммо «шунда мен унинг ҳам қўлидан тутдим». Унга ҳам Аллоҳ таолонинг исмини айтмай таом ейиш имконини бермадим. Шайтонни яна бир бор ноумид қилдим. Ҳа, буни яхши англаб олинг!
«Менинг жоним қўлида бўлган Зот билан қасамки, албатта, унинг қўли жориянинг қўли билан менинг қўлимга тушди», дедилар». Яъни, жория таомга Аллоҳнинг исмини айтмай қўл узатганда шайтон ҳам у билан бирга қўл узатган эди. Мен жориянинг қўлидан ушлаб таомдан қайтарганимда шайтоннинг ҳам қўлидан ушлаб таомдан қайтардим.
Ушбу ҳадиси шарифни яхшилаб ўрганиб олиб, унга амал қилишимиз, билмаганларга ҳам ўргатиб боришимиз керак.

“Ҳадис ва Ҳаёт”, 16-17-жузлар

Ҳар қайсимиз профессионал актёрмиз

Подробности
Бўлим: Муносабат

Она қизалоғининг қўлига қизил лаб бўёғи чапланганини кўриб қолди. Бу қилмиши учун дарҳол қизини урдию, ўзининг хонасига кириб кирмоқчи бўлганида, эшикка ўша лаб бўёғи билан “онажон сизни яхши кўраман” деб ёзилган ёзувни кўрди. Она ортига қайтиб эшикка ёзгани учун жажжи қизчасини яна урди. Ўз қизининг самимий муҳаббат изҳорини қалби сезмаган онанинг ҳатти-ҳаракатлари табиий эмасди, албатта. Бу вазиятда она жазоловчи ролини ижро этган эди. Инсон сохталик ва ясамаликдан қанчалик ҳоли, табиий ва эркин бўлса, у ўзини, ўзлигини шунчалик намоён қила олади.
Комедия жанридаги ўнлаб профессионал артистлар ўзларининг ниқоблари ортида оғир руҳий азобларни кечиришади ва уларнинг кўпчилиги ўз жонига қасд қилишади. Улар бахтиёр ва қувноқ инсонларнинг ролларини ўйнашади, бироқ, уларнинг хушхон табассумлари ортида чуқур қайғу яширин.
Бўлажак эр ва хотин ўртасидаги хушторликлар ҳам бир-бирининг қалбини забт этиш учундир. Мен сиз истаган ролни ўйнайман, шу сабабли менинг рол ўйнашим учун сиз ҳам ўйнайсиз, худди мен сиздан кутганим каби.
Бу худди аввалдан келишилмаган келишувга ўхшайди. Оқибатда одамлар кўпинча шошилинч ва ҳиссиёт билан тўлиб тошган ваъдаларни бера бошлайди. Кўп ҳолларда ёшларнинг ўзаро муносабатлари уларнинг рол ўйнашига асосланади –  маҳбуб ва маҳбуба. Қисқа вақт давом этган нафс лаззати орқасидан узоқ йиллик кўнгил қолиш ва низолар мўралаб кела бошлайди.
Баъзан ёш болалар ота-оналарининг уларга кўрсатаётган меҳри етарлича эмаслигини ҳис қилади, бироқ, уларга бўлган ғазабини ошкор қила олмайди. Кичик ёшдаги болалар ота-оналаридан ўзларига нисбатан очиқкўнгил ва соддалик билан муносабатда бўлишларини хоҳлашади. Улар ўз ота-оналарининг роль ўйнашини исташмайди, ҳатто яхши ўйнаётган бўлса ҳам. Сиз ўз фарзандларингиз учун кўп нарса қилишингиз мумкин ва бу яхши. Лекин, ўзаро самимий ва яқин муносабат билан эътибор қилмасангиз, барибир етарли бўлмайди.
Нега баъзи одамлар бутун умрлари мобайнида чекишни қоралайди, бироқ, кўйлакларининг чўнтакларидан эса сигарет қутиси бақирайиб туради?
Нега доим замонавий технология ва ускуналардан шикоят қиламиз, улар ҳаётимизни тўлиқ назорат қиляпти, деймиз. Ўзимиз эса эрталабдан кечгача ўша нарсаларга ғарқ бўлиб кетганмиз? Биз танқидчи бўлсак ҳам, аслида эса, “Мен бу ердаман!” деймиз.
Абу Умома розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: "Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: "Ким ноҳақ бўлатуриб, баҳс-мунозарани тарк этса, унинг учун жаннат чеккасида бир уй бино қилинади, кимки ҳақ бўла туриб тарк этса, унинг учун жаннатнинг ўртасидан бир уй бино қилинади. Кимнинг хулқи гўзал бўлса, унинг учун жаннатнинг энг олий жойига (қаср) бино қилинади" (Абу Довуд, Термизий ривоятлари)
Одамларнинг ўз устидан ҳукмронлик қилиши ва уни енгишига нафс (эго) имкон бермайди, у қандай бўлмасин ўзини ҳимоя қилади. Кимдир бизни танқид ёки ҳақорат қилса нафсимизга тегиб кетади. Бу ерда қайси тараф ҳақлиги муҳим бўлмай қолади. Бундай ҳолатларда унинг асосий иши воқеликдан ташқарида бўлса ҳам, ҳимояни янада кучайтириш бўлиб қолади. Бироқ, сиз ўз ишингизни кўз-кўз қилиш учун эмас, балки ўша иш учун бажарсангиз кўпроқ муваффақиятга эришишингиз мумкин.
Аллоҳ таоло айтади: "Албатта, сен бундан ғафлатда эдинг. Бас, Биз сенинг пардангни очдик ва бугун кўзинг ўткирдир” (Қоф сураси, 22-оят).

Ҳаётмиз ҳақиқатдан ҳам саҳнами? Бизлар эса, ундаги актёрлармизми? Энг сўнггида ниқоблар ечиладими?

Салмон Авда
Абу Муслим таржимаси

Исломда муҳаббат

Подробности
Бўлим: Муносабат

Ҳаётни муҳаббатсиз тасаввур қилиб бўлмайди. Ислом – бу ҳаётдир, унда ҳам ҳиссиётларга, муҳаббатга ўрин бор... Муҳаббат асосида оила қуриш, фарзандли бўлиш ва уларни тарбия қилиш, билим олиш ва ҳунарли бўлиш ва ҳоказо. Исломда муҳаббат турли кўринишларга эга, шулар ҳақида батафсил сўз очмоқчимиз.

Бўлимчалар

Кўп манзур бўлган мақолалар

Ҳозир сайтимизда 356 та меҳмон бор, сайт аъзолари эса йўқ

Зинонинг “замонавий” тури

Собиқ синфдошим. «Одноклассники.ру» сайтидан топиб олдим. Биз мактабда ўқиб юрган кезлармиз севишардик... Буни қаранг-ки, «одноклассники»дан топишганимизда, у мени ҳалиям севишини айтди. Муҳаббатимиз сўнмаган экан.

Оила, никоҳ, талоқ (фатволар)