Янги мақолалар

Сайт бўлимлари

Никоҳ эълони ва унда кўнгилхушлик қилиш

Никоҳни эълон қилишнинг ҳикмати аввал ҳам айтиб ўтилди. Ўша эълон қилишда баъзи мусиқа овозлари ҳам ишлатилиши ҳадисларда келган. Шу билан бирга, никоҳ тўйларида шариат кўрсатмалари доирасида кўнгилхушлик қилишга рухсат берилган. Бу ҳақийқатларни келгуси ҳадиси шарифлардан ва уларнинг шарҳидан ўрганамиз.

Никоҳ тўйини қилиш кимнинг зиммасида?

Авваллари бу савол ўртага ташланмаган, чунки никоҳ тўйи кимнинг зиммасида эканлигини ҳамма яхши билган ва унга амал қилган.

Эр-хотин орасидаги муштарак ҳуқуқлар

Ушбу турдаги ҳақлар эрга ҳам, хотинга ҳам бир тарафдан ҳақ бўлса, иккинчи тарафдан мажбурият ҳисобланадиган нарсалардир. Икки тараф ҳам мазкур ҳақдан баҳраманд бўлиш билан бирга, худди ўша нарсани умр йўлдошининг ҳаққи сифатида адо этиши ҳам зарурдир.

Никоҳ эълони ва унда кўнгилху�
Никоҳ тўйини қилиш кимнинг зи�
Эр-хотин орасидаги муштарак ҳ�

Muslima.Uz

Қизни кўриш мумкинми?

Подробности: Бўлим: Фатволар

Савол: Аллоҳ насиб қилса, яқинда уйланмоқчиман. Аммо бўлғуси келиннинг фақат суратини кўрдим. У билан кўришишим шариатга тўғри келадими?

Жавоб: Номаҳрам эркак ва номаҳрам аёлга қараш шаръан ҳаромдир. Шунинг учун номаҳрамлардан кўзни тийиш эркагу аёлга бирдай вожибдир. Нур сурасининг 30–31-оятлари мазмуни шундай: «Мўмин эркакларга айтинг: кўзларини тийсинлар ва авратларини сақласинлар! Бундай қилиш гуноҳдан сақланишлари учун яхшидир. Аллоҳ таоло амалларидан хабардордир. Мўмина аёлларга айтинг: кўзларини тийсинлар ва авратларини сақласинлар».
Аммо уйланмоқчи бўлган йигитнинг бўлажак қайлиғини (ва аксинча) кўриши, нияти совчилик бўлиши шарти билан жоиз ва керак. Бу ҳақда ҳадислар кўп. Имом Муслим «Саҳиҳ»ларида Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ (с.а.в.) бир аёлга уйланмоқчи бўлган кишидан: «Уни кўрдингми?» деб сўрадилар. У: «Йўқ», деди. «Бор-да, уни кўр», дедилар».
Имом Аҳмад, Абу Довуд ва Ҳоким Жобир ибн Абдуллоҳдан (р.а.) ривоят қиладилар. Расулуллоҳ (с.а.в.) шундай дедилар: «Агар сизлардан бирингиз бир аёлга совчи юбормоқчи бўлса, у аёлнинг никоҳига боис жойларини кўра олса, кўрсин».
Уйланмоқчи бўлган йигит қизнинг фақат юзи ва икки кафтини кўриши мумкин. Ундан бошқа жойларни кўриши мумкин эмас. Барча мужтаҳид уламоларнинг истинботи шу. Зеро, юз гўзалликни кўрсатса, икки кафт бадан салоҳиятини кўрсатади. Йигит қизнинг оғзи ва баданининг ҳидини, сочининг гўзаллигини билишни истаса, онаси ёки синглисини юбориб билиш имконига эга.
Энг яхшиси, уйланмоқчи бўлган йигит қизни унга совчи юбормасдан илгари кўрсин. Агар ёқмаса, қизга озор етказмайди, совчи юбормайди. Қизни кўриш учун унинг розилиги ё билиши шарт эмас. Йигит қизни билдирмай ва у сезмаган ҳолда кўриши мумкин. Шу яхши. Имом Аҳмад ва Табароний Абу Ҳумайд Содийдан (р.а.) ривоят қиладилар. Расулуллоҳ (с.а.в.): «Агар сизлардан бирингиз аёлга совчи юборган бўлса, у аёл билмаса-да, уйланиш ниятида уни кўриши гуноҳ бўлмайди», дедилар.
Совчилар бир битимга келишганидан сўнг йигит ва қиз яқинларининг розиликларини билдириш учун фотиҳа ўқиш маросими маъқул маросим. Аммо фотиҳа ўқиш никоҳ ҳисобланмайди. Лекин уйланажак йигитнинг бўлажак келин билан танҳо қолиши, у билан саёҳатга чиқиши, бир-бирлариникига бориб-келиб туришлари, тунларни бирга бедор ўтказишлари кўп мусулмонлар одат қила бошлаган ажнабий, бузуқ одатлардандир. Бу одатларга эргашаётган баъзи мусулмонлар бахтли оила кўриш учун шу йўл билан йигит ва қиз бир-бирининг феъл-атворини ўрганади, танишади, дейдилар. Бу мақсад воқеликка ва асосга суянмаган бир хаёлдир. Чунки у пайтда йигит ҳам, қиз ҳам аслида ўзларида йўқ бўлган яхши феълларни бордай қилиб кўрсатишга тиришади. Ҳақиқат эса жимжима ва ҳийлалар кўтариладиган, улардаги ҳақиқий феъл-атвор бир-бирларига ошкор бўладиган тўйдан кейин намоён бўлади. Ва тез орада уларнинг ҳар бирининг кўнгли совийди.
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, йигит ва қиз оила қуришнинг ҳамма босқичларида, яъни совчилик, тўй ва қўшилиш чоғларида шаръий йўл ва ҳукмларга риоя этишлари Аллоҳ таолонинг тавфиқи ва розилиги билан уларга бахтли оилавий ҳаётни кафолатлайди. Аммо мусулмон бўлмаганларнинг ёмон одатларини тутганлар кўп ҳолда бахтсиз бўладилар.

"Динда саволим бор" китобидан

Қўшинлар орасидаги олди-бердилар рибо бўлиб қолмайдими?

Подробности: Бўлим: Фатволар

Савол: Мухтарам муфтий ҳазратлари! Бизнинг халқимиз азалдан кўни-кўшнилар билан олди-берди қилиб туришади. Агар уйида у-бу нарсаси тугаб қолса, кўшнисидан олиб, кейинчалик имкони бўлса, яна олган нарсасини қайтариб беришади. Ушбу ўзаро олди-бердилар рибо бўлиб қолмайдими?

Жавоб: Юқорида айтиб ўтганимиздек, кўшнилар бир-бирлари билан ўзаро яхши муносабатда бўлиши динимиз буюрган асосий кўрсатмалардан биридир. Шу жумладан, олди-берди муносабатлари-да ҳам кўшничилик ҳақларига риоя қилишлари керак. Қўшнилар бир-бирларига рўзғорда керакли бўладиган хар хил нарсаларни бериб туришади. Қарзга деб сўрайди ёки бериб туринг деб олиб кетишаверади. Кейинчалик уни қайтарадилар. Аллоҳ таоло мана шу ҳолатни эслаб, суралардан бирида бундай деган:
"Бас, шундай намозхонлар ҳолига войки, улар намозларини "унутиб" қўядилар. риёкорлик киладилар ва рўзғор буюмларини (кишилар ориятга сўрашганда) ман этадилар". (Моъун: 4-7).

Энди, мана шундай кўшничилик олди-бердиларида озиқ-овқат маҳсулотлари ҳам бўлиши мумкин. Бунда эҳтиёт бўлиш даркор:
Барча фикҳий матн китобларимизнинг "Рибо” бобида нонни биров-бировга фақатгина ўлчаб, тарозида тортиб қарз бериш мумкинлиги айтилган! Жумладан, "Мухтасари Виқоя"да ҳам бу ran бор. Бу Имом Абу Юсуфнинг қавлига кўра фатво берилган хукмдир. Аммо Имом Муҳаммад аш-Шайбоний одамларнинг бунга жуда кўп эҳгиёжлари тушишини, ўлчаб юриш ниҳоятда ҳараж (қийинчилик) бўлишини инобатга олиб, саноқ билан нон қарз олиш мумкинлигига фатво берганлар. Имом Шофиъийнинг кейинги қавли ҳамда Имом Аҳмаднинг фатволарида ҳам хукм мана шундайдир. Демак, нонни олишда ададга қараб олиб-берилаверади. Агар тақ-во қилинмоқчи бўлса, нонни олиб, ўрнига ун бериш мумкин. Шунда мутлақо рибо деган нарса бўлмайди, шубҳадан ҳам холи бўлинади. Бу Имом Абу Юсуф қавлига кўрадир ва шунга фатво берилган.
Гуруч албатга ўлчаб берилиши ва олиниши лозимдир. Туз ҳам шундай бўлиши лозим. Уларнинг тоза-эскисининг фарқи йўқ. Чунки бу иккиси бир хилдаги нарсапардир. Аммо бир сиқимда рибо деган нарса бўлмайди. Бу ran "Мухтасари Виқоя"да бор. Демак, мазҳабимизнинг ихтиёри шундай.
Битта хурмони иккита хурмога, битта чақани иккита чақага, битта ёнғоқни иккита ёнғоққа, битта тухумни иккита тухумга алмаштириш мумкин. Бироқ, буларнинг накди шундай, агар насия бўладиган бўлса, мутлақо жоиз эмас. Булардан зиёдаси эса, асло мумкин эмас.
Қарз олиш ва беришда бир турдаги нарсапарнинг, масалан, гуруч, буғдой кабиларнинг ҳаммасини ўлчаб олди-берди килиш лозим. Шунингдек, гўшт ва унни ҳам ўлчаб олиб-берилади. Бир-бирига ўхшаш кийим-кечак ва шунга ўхшаш нарсаларни адад билан олиб-берилаверади. Ҳайвонга ўхшаш нарсаларни эса, албатта қиймат билан олди-берди қилинади. Ёнғоқ ва тухумга ўхшаш фарқи бир-биридан унчалик сезилмайдиган нарсаларда эса, адад билан қарз олди-бердиси амалга оширилаверади. Бу "Дурр ул-Мухтор" китобининг "Қарз фасли"да келтирилган.
Гўштни унга, сутни бошқа сутга алиштириш, қарз олди-бердиси мумкин. Лекин буғдойни унга алиштириш мумкин эмас: Буғдойни унга ёки толқонга ўлчаб ҳам алиштириш мумкин эмас ("Мухтасар ул-Виқоя").
Бировга берилган қарзни олишга бировни вакил қилиб жўнатиш мумкин, бироқ бировдан қарз олишда бировни вакил қилиб жўнатиб бўлмайди ("Радд ул-Мухтор"), Шунинг учун кўшниларга қарз олишга чикқанда фарзандларини жўнатмасдан ўзи чиққани маъқул.

"Сўраган эдингиз" китобидан

Хунаса ҳақида. Исломда жинсни ўзгартириш жоизми?

Подробности: Бўлим: Фатволар

Саволим жинсини ўзгартирувчилар ҳақида. Маълумки, инсон жинсининг тайин қилиниши Роббимиз томонидан жорий қилинган жуда юыори аниқликдаги генетик қонунларга кўра содир бўлади. Яъни, жинсни белгиловчи хромосомалар (генни ташкил қилувчи таркибий қисмлар) биизниллаҳ бир тартибда терилади ва қиз бўлади, агар уларнинг ораларига эркакликни белгиловчи ген тушса, фарзанд ўғил бўлади. Бу икки шаклда «эркаклик» ёки «аёллик» даражаси наслга боғлиқ бўлса-да, ўз жинсига мансублик тўла-тўкис бўлади.
Аммо, баъзида Аллоҳнинг иродаси билан жинсий хромосомалар ўзаро «аралашиб кетади» ва натижада инсон жинси тўлалигича аниқланмасдан дунёга келади. Бунинг ҳам бир неча вариантлари бор: баъзан бу нарса оғир наслий касаллик шаклида, ақли заифлик билан кечса, бошқа шаклида инсон соғлом, лекин жинсий аъзоларининг ривожланиши мансуб жинсга мос ҳолда эмас, ақлий соғлом, суҳбатлашганда ҳеч қандай касалликка шубҳа туғилмайдиган даражада бўлади.
Менинг саволим касалликнинг айнан шу иккинчи шаклига оид. Мен бундай одамларни бир неча бор эшитдим ва кўрдим. Ташқи кўринишда эркаклик ғолиб, аслан эса (фикрлаш, қарши жинсга қизиқиш туйғуси, хатти-ҳаракатлар) аёлдир ёки аксинча. Афсуски, туғруқхонада шошма-шошарлик билан жинси аниқланиб, метиркада қайд этилиб, исмини ҳам қўйиб, эълон қилиб бўлганимиздан сўнг улар ижтимоий ҳаётимизга қандай мослашсинлар?! Бундай беморларнинг мусулмонларини биламан, улар эркаклар билан масжидга чиқиб, бир таҳоратхонадан фойдаланадилар. Аммо эркакларга қарши жинсий уйғониш бўлса-да, Аллоҳнинг номаҳрамларга қарши кўзни юмиш оятига кўра ўзларини эркаклардан тортадилар. Тиббий тадқиқотларга кўра, Европада гомосексуализм билан шуғулланаётганларнинг бир қисми ҳам шу каби беморлардир.
Савол қуйидагича:
1. Динимизда шу каби беморларга оид қандай ҳукмлар мавжуд?
2. Операция йўли билан бу беморларнинг жинсини ўзгартирилиб, ҳаётда ўз жинси тарафига ўтиш имконияти туғдирилса, бунинг ҳукми қандай? (Бу ҳозирги тиббиётнинг ривожланиш даражасида мумкин бўлган нарса.)

ЖАВОБ (Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф): Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Саволингизга Робитатул Оламил Исломий ҳузуридаги Ислом Фиқҳи Академияси қарори ила жавоб беришга ҳаракат қиламиз:

ЭРКАКНИ АЁЛГА АЙЛАНТИРИШ ЁКИ АКСИНЧА ҚИЛИШ ҲАҚИДА

Аллоҳнинг Ўзига ҳамдлар бўлсин!
Ортларидан Набий йўқ зотга салавотлар бўлсин!
Ислом Фиқҳи Академияси Маккаи Мукаррамада, Робитанинг биносида, ҳижрий 1409-сана 13-20 Ражаб (1989-йил 19-26 феврал) кунлари бўлиб ўтган ўн биринчи мажлисида эркакни аёлга айлантириш ва аксинча қилиш ҳақидаги масалани кўриб чиқди.
Муноқаша ва фикр алмашувлардан кейин Ислом Фиқҳи Академияси бир овоздан қуйидаги қарорларни қабул қилди:
Биринчи: эркаклик ва аёллик аъзолари тўлиқ бўлган шахсларни бир жинсдан иккинчи жинсга айлантириш мумкин эмас. Бундай ишни қилишга уринишнинг ўзи уқубатга лойиқ жиноятдир. Чунки бу, Аллоҳ яратган нарсани ўзгартиришга уринишдир. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шайтоннинг гапини шундай нақл қилган:
«...ва уларга амр қилсам, Аллоҳнинг яратганини ўзгартирарлар» («Нисо» сураси, 119-оят).
Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Ҳусн учун вашм қилувчи аёлларни, вашм қилдирувчи аёлларни, мўйчинак ила терувчи аёлларни, мўйчинак ила тердирувчи аёлларни ва тиш орасини очувчиларни – Аллоҳнинг яратганини ўзгартувчи аёлларни Аллоъ лаънатласин», – деди.
Бу гап Бани Асадлик Умму Яъқуб исмли аёлга етди, у Қуръон қироат ыиларди. У (аёл) унинг олдига келиб:
«Менга сен ҳақингда етган қанақа гап? Сен ҳусн учун вашм қилувчи аёлларни, вашм қилдирувчи аёлларни, мўйчинак ила терувчи аёлларни, мўйчинак ила тердирувчи аёлларни ва тиш орасини очувчиларни – Аллоҳнинг яратганини ўзгартувчи аёлларни лаънатлабсан?» – деди.
Абдуллоҳ: «Нима учун Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам лаънатла-ган кимсани лаънатламас эканман. Ҳолбуки, бу Аллоҳнинг китобида бор», – деди».
Муслим ривоят қилган.
Иккинчи: бирор шахсда аёллик ва эркаклик аломатлари жамланиб қолса, унинг ғолиб тарафига қаралади.
Кимда эркаклик ғолиб бўлса, уни тиббий йўл ила даволаб эркаклигига етган шубҳани йўқотиш жоиз бўлади.
Кимда аёллик ғолиб бўлса, уни тиббий йўл ила даволаб аёллигига етган шубҳани йўқотиш жоиз бўлади.
Бу даволаш жарроҳлик йўли билан бўладими ёки гормонлар билан бўладими, фарқи йўқ. Бу нарса беморликдир. Беморликни эса даволаш лозим. Бу даволаш Аллоҳнинг яратганини ўзгартириш доирасига кирмайди. Валлоҳу аълам.

Аёлларнинг ҳафталаб бошқа юртга кетишлари

Подробности: Бўлим: Фатволар

САВОЛ: Ҳозирда кўп аёлларимиз тижорат қилишади. Улар орасида эрининг рухсатисиз бу ишни қиладиганлар ҳам бор. Аёлларнинг ҳафталаб бошқа юртга кетишлари, маҳрамсиз мусофир бўлиб юришларига Ислом дийни нима дейди?

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Албатта, Ислом дийнида аёл киши эъзозланган. Доим эҳтиромда бўлиши, ўзининг аёллик латофатини кетказмаслиги учун аёлларга кўпгина имтиёзлар берилган. Шулардан бири-аёл кишининг нафақаси, барча-барча таъминоти-озиқ-овқат бўлсин, кийим-кечак бўлсин, турар жой бўлсин, таълим олиш, даволаниш, дам олиш ва бошқа нарсаларга кетадиган сарф-харажатлар бўлсин-барчаси эркакларнинг зиммасига юклатилган. Аёллар нафақа учун бир нарса топишга умрбод буюрилмаганлар, бу уларнинг иши эмас. Улар эркаклардан талаб қилиш ҳаққига эгалар. Шунинг учун аёлларда тижорат қилиш мажбурияти йўқ. Энди, ўша шариат рухсат бермаган ишни қилса, бунинг устига, уни эрининг рухсатисиз қилса, гуноҳ бўлиши турган гап. Бу гуноҳларга яна ҳафталаб бошқа юртларга маҳрамсиз кетиб қолиш гуноҳи ҳам қўшилиши мумкин. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳга ва ва Қиёмат кунига иймон келтирган аёл киши учун уч кундан ортиқ маҳрамсиз чиқиши мумкин эмас-ҳаром», деганлар. Демак, маҳрамсиз аёл кишининг сафарга чиқиши мутлақо мумкин эмас, мана шу нарсаларни яхши ўйлаб, тушиниб олиш керак. Ҳозирги кунда аёлларнинг турли юртларга кетиб қолишлари, тижоратдан бошқа, ҳаром ишларни қилишлари катта бир мусийбатга айланиб қолган. Мана шу мусийбатнинг пайдо бўлишида, шундай ноқулай ҳолатларнинг бўлиб туришида, асосан, эркаклар айбдор. Агар эркаклар ўз қизини, синглисини, опасини, хотинини, онасини нафақаси билан таъминлаб, барча нарсаларини муҳайё қилиб, уларнинг муаззаза, мукаррама бўлиб яшаб боришларини таъминлаганларида ва яхши бир раҳбар сифатида аёлларининг беҳуда сафарларга чиқишларига йўл қўймаганларида, балки унинг йўлига тўсиқ бўлганларида, мана шу нарсалар бўлмас эди. Бу ерда, демак, аёллар эрлари уларни нафақа билан таъминлай олмаганликлари учун ҳам шундай ношаръий сафарларга чиқишга, пул топишга уринаётган бўлишлари мумкин. Иккинчидан, баъзилари ўзбошимчалик қилиб, ҳавоий нафсига берилиб қилаётган бўлишлари мумкин. Бунга эркакларнинг индамай қараб туриши қўшилса, албатта, гап эркакларнинг ҳам айби борлигига бориб тақалади. Шунга ўхшаш барча ҳолатларда ҳам мана шу мулоҳазалар қилинади. Шунинг учун, бу иллатни йўқ қилишда, аввало, аёллар ўзлари жонбозлик кўрсатишлари, қолаверса, эркаклар зиммаларидаги масъулиятни сезишлари, аёлларининг кўчага чиқишига, маҳрамсиз ҳафталаб бошқа юртларда сафарларда юришига мажбур қилаётган нарса нима эканлигини билиб-ўрганиб, ана шу етишмовчиликни тўлдириш учун ҳаракъат қилмоқликлари лозим бўлади. Валлоҳу аълам.

Гуноҳни бўйинга олиш

Подробности: Бўлим: Фатволар

САВОЛ: Зиёфатда бир киши иккинчисини ароқ ичишга даъват қилиб: «Сен ичавер, гуноҳи ме-нинг бўйнимга», дейди. Бир одам бошқа одамнинг гуноҳини бўйнига олиши мумкинми?

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Ҳозирги пайтда жамиятимизда, қадимдан му-сулмон бўлиб келаётган буюк бир халқ ичида Аллоҳ ҳаром қилган, ўзига, оиласига, жамиятга ва бутун инсониятга зарар бўлган мана шундай нарсага пул сарфлаётган, уни ичиб, ўзини бало-офатга ураётган одамнинг Аллоҳ таолонинг ҳаққига журъат қилиб, бошқаларни ҳам ичишга чақириши ва гуноҳини бўйнига олишдек катта нобакорлик қилиши ҳаммамиз учун катта мусийбат ва ачинарли бир ҳолдир.
Бошқаларни ароқ ичишга даъват қилиш, агар баъзи кишилар гуноҳидан қўрқиб ичишдан бош тортсалар: «Сен ичавер, гуноҳи менинг бўйнимга», дейиш Аллоҳ таоло ҳузурида катта бир нобакорлик қилишга журъат этиш ҳисобланади. Гуноҳнинг ҳисоб-китоб вақти келганда, бировнинг гуноҳини олиш ҳеч кимнинг хаёлига келмайди. Балки ота боласини, она қизини танимасдан, ҳамма ўзи билан ўзи овора бўлиб қолади. Заррача гуноҳнинг ҳисоби бўлиб турганда, дод-вой деб, шайтонни айблашга уринади. Лекин шайтон ҳам ўзини оқлаб: «Мен сени мажбурлаганим йўқ, ўзинг менга эргашгансан», деган гапни айтади.
Шундай экан, бир одамнинг гуноҳини бошқаси олиши мутлақо мумкин эмас. Балки бу ерда бошқа бир қоида бор. Кимки ёмон бир суннатни бажариб ёки бир ёмонликка даъват этса-ю, бошқалар унинг чақириғига жавоб бериб, ўша ёмон ишни қилса, барча унга эргашганлар гуноҳи ўрнак бўлган шахснинг бўйнига осилади. Шу билан бирга, қилганларнинг гуноҳи заррача кам бўлмайди. Ўзи ичгани етмагандай, бошқани ҳам ичишга чақиргани учун гуноҳи чандон-чандон ошади. Унинг гапига кириб ароқ ичган ҳам гуноҳдан холий бўлиб қолмайди. Балки Аллоҳ таолонинг гапини қўйиб, бу кишининг гапини олгани учун жазосини тортади.
Шунинг учун, ёмонликни қилмаслик ва биров-ларни ёмонликка чақирмаслик керак. Гуноҳи менинг бўйнимга, деган гап мутлақо нотўғри эканлигини тушуниш керак. Бундай дейиш инсондан бўлган шайтон гапининг ўзгинасидир. Аллоҳ таоло бундай нарсалардан асраган бўлсин. Бундай ҳаром нарсани халқимиз ичидан йўқ қилишини Аллоҳ таолодан сўраб дуо қиламиз. Валлоҳу аълам.