Muslima.Uz

Жозибали “душман”

Подробности

Бўлим: Иллат

Кўп ёмон бўлди, дўстларим, кўп ёмон бўлди! Ўзи жуда керакли матоҳ бўлсаям, шу “қўл телефони” деган бало чиқдию, барча инсоний муносабатлар остин-устин бўлиб кетди. Мен унинг одамларнинг қанча-қанча қимматли вақтларини кўкка совуриб юбораётганию қанчалаб оилаларнинг бузилиб кетаётганига сабаб бўлаётгани ҳақида ёзмоқчи эмасман. Мен унинг чўнтакдан қанчалаб нақд пулимизни шилиб олаётганию одамлар ахлоқига қанчалар улкан зарарлар етказаётгани ҳақида ҳам гапирмоқчи эмасман. Мен эътиборингизни бу БАЛОнинг инсонларнинг эрки, ҳурриятига етказаётган кулфатларига қаратмоқчиман.
Яқинда бир олим киши бизни ифторликка таклиф қилди. Хонадонга кириб, ҳол-аҳвол сўрашилди. Кейин тўкин дастурхон атрофига ўтириб, оғзимизни очдик. Сўнг эса... Уёғи фақат ўша олимнинг қўл телефонига термулган ҳолатда ҳайкалдай қотиб қолганини томоша қилиш ва ора-сира унинг ўғли олиб кираётган таомларни тановул қилиш билан машғул бўлдик, холос. Ифторлик ҳам поёнига етди, ичимиздан кимдир кетишга ижозат ҳам сўради. Шундагина у севимли телефонидан узилиб, хонадонида ўтирган одамларни биринчи бор кўраётгандай шошиб қолди. “Қаёққа шошяпсизлар, ҳали яна таомимиз бор”, деб қўзғолаётган меҳмонларни тўхтатиб қолишга уринди.
Иккинчи воқеани маҳалладаги бир отахон сўзлаб бердилар. “Ўғлим яхши ахлоқли йигит, ота-онани ҳурматлашни ҳам жойига қўяди. Анчагина узоқда турсаям ҳафтада икки-уч марта уйимизга бош суқиб ўтади, ҳолимиздан доим хабардор. Аммо эр-хотин интизор кутган ўғлимизнинг дийдорига тўя олмаймиз, асраб турган гап-сўзларимизни тўкиб сололмаймиз, уйидагиларнинг аҳволидан хабардор бўла олмаймиз. Бунинг сабаби битта – қўл телефони. Ўғил кира соладию ўша телефонига ёпишиб олганича нималарнидир ўқишга тушиб кетади. Олдинига “Ҳа, энди ишхонасида керак бўладиган муҳим нарсаларни кўриб чиқаётган бўлса керак”, деб ўзимизни овутиб юрувдик. Бир куни маълум бўлдики, бизни “кўргани кириб”, аслида биздан тамоман узилганича дунё воқеаларини ёки кулгили латифаларни ўқиб ўтирар экан. Шунда роса жаҳлим чиқиб кетди, “Агар телефонингни уйингга ташлаб келмасанг бизни йўқлагани кирма, бугундан бошлаб сени бу  мажбуриятдан халос қиламан”, дедим. Ўшандан буён яна асл ўғлимизнинг асл муносабатини кўра бошладик.
Руҳшунослик фанида “мубталолик” деган бир истилоҳ бор. Мубталоликда одам боласи бирор нарсага қаттиқ ёпишиб қолади, бутун фикри-зикри ўша нарсага қаратилган бўлади, ўшасиз бирор сониясини тасаввур қила олмайдиган ҳолга келади. Кимдир чекишга, кимдир маст қилувчи ичимликка, кимдир гиёҳвандликка мубтало бўлиб қолади. Унинг бу балолардан қутилиши жуда оғир кечади, йиллаб халос бўла олмай қийналиб юради. Бор будини, соғлиғини, обрўсинию шаънини ва шарафини ана шу мубталоликка қурбон қилиб юборади. Ҳозирга келиб “қўл телефони мубталолиги” ҳам пайдо бўлди. Агар ишонмасангиз, атрофга бир боқинг: машина ҳайдаб кетаётган ҳайдовчининг қулоғида телефон, дарс ўтаётган муаллимнинг қўлида телефон, мактаб боласининг қўлида телефон, ҳатто никоҳ кечасида ўтирган келин-куёвнинг қўлида телефон... Инсонлар ошхонада хотиржам овқат ея олмайди, чунки бир қўлида қошиқ бўлса, иккинчисида телефон... Севишганлар юрагидаги ҳис-туйғуларини изҳор қилолмай ҳалак, телефон қўнғироғи чалғитаверади. Эр-хотин қачон дастурхон атрофида дилкаш суҳбат қурганини эслолмайди, ҳамиша ўртада телефон деган “қоработир”. Олим шогирдига хотиржам дарс беролмайди, гоҳ унисининг, гоҳ бунисининг телефони фикрининг “белига тепади”. Ҳатто масжидларда ҳам телефон намозлардаги хушуъ ва хузуъни йўқ қиляпти.
Телефонга мубтало бўлганлар шу даражага етдики, телефони жирингласа, гапини унутиб, бир сесканиб олади. Ўша телефонини уйида эсдан чиқариб қолдирса, хонумонини бой берган одам аҳволига тушади. Пули ё “заряди” тугаб ишламай қолса, телбага ўхшаб ўзини қаёққа уришни билмай қолади. Кимдир боғлана олмаса, типирчилаб ўтиргани жой тополмайди. Ҳатто айримлар уйқусида ҳам пай-паслаб телефонини қидирадиган ҳолга келиб бўлган.
Ҳой одамлар, ахир бу матоҳ инсонларга қулайлик яратиш, узоғини яқин қилиш учун кашф этилган-ку! Нега унга бунчалик боғланиб қолиш керак? Нега бошқалар учун ҳурриятингизни, вақтингизни, соғлиғингизни, маблағингизни, тоқатингизни, оилавий муносабатларингизни қурбон қилиб юборишингиз керак? Шу ҳақда бир ўйлаб кўриш фурсати, телефон деган БАЛОга мубталоликдан қочиш пайти келмадимикин? 

Сўнгги қўнғироқ...

Подробности

Бўлим: Иллат

Ҳар қандай жамиятнинг ўзига хос маънавий эҳтиёжлари мавжуд бўлади. Булар орасида билим етакчи ўринни эгаллайди. «Илм - дунёнинг иззати, - деган эди Абдулла Авлоний. - Илм инсон учун ғоят олий ва муқаддас бир фазилатдир. Зероки, илм бизга ўз аҳволимизни, ҳаракатимизни ойна каби кўрсатур. Зеҳнимизни, фикримизни қилич каби ўткир қилур».

Дарҳақиқат, билим олиш инсон камолотида улкан вазифалардан бири ҳисобланади. Билим олиш ҳақида сўз кетса, аввало кўз олдимизга тарбия ўчоғи ҳисобланмиш мактаб келади. Ҳақиқатан мактаб тарбияси, билимлари инсоннинг келгуси фаолиятига таянч, асос бўлиб хизмат қилади. Ҳар бир даврда, ҳар бир давлатда мактаб аталмиш даргоҳга нисбатан катта масъулият, талаб ила ёндашиб келинган. Мамлакатимизда ҳам Мустақиллик йилларида юрт тараққиёти учун илм-фаннинг аҳамияти янада ортди. Бунинг исботи ўлароқ ана шу давр мобайнида «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури»-га мувофиқ 69 та янги мактаб барпо этилди, 40 мингдан ортиқ ўқувчига мўлжалланган 50 дан ортиқ академик лицей ҳамда 650 мингдан ортиқ ўқувчига мўлжалланган 1000га яқин касб-ҳунар коллежлари ишгатуширилди. Бу билим даргоҳларида ҳар йили Очиқ эшиклар куни тадбирлари ўтказилиб келинмоқда. Бу йилги мактаб битирувчилари ҳам аллақачон ўз йўналиш ва қизиқишларига асосланган ҳолда бирор лицей ёки коллежга ҳужжат топширишни дилига тугиб қўйган бўлса ажаб эмас. Албатта, яқин кунларда сўнгги қўнғироқ садолари остида жонажон мактаблар бағридан чиқиб, қалдирғоч мисоли эркин парвозга шайланган битирувчилар ҳадемай коллеж ва лицейлар томон ошиқадилар. Унга қадар эса...

«Сўнгги қўнғироқ...». Бу жумла ҳар кўнгилда ўзгача жаранглайди, айниқса, битирувчилар қалбида. Неча йилдирки, остона ҳатлаётган ҳар бир синф ўқувчилари томонидан тўққиз йил бирга таҳсил олган дўст-дугоналари, меҳрибон устозлари билан биргаликда Битирув оқшомлари, Хайрлашув кечалари ўтказилиб келинмокда. Бу ҳатто мактабларда анъанага айланиб қолаётганини ҳам кузатамиз. Тўғри, катта ҳаётга кириш арафасида битирувчиларнинг бу каби тадбирларни ўтказиши албатта яхши, аммо «ҳар неда меъёр дуруст» дейдилар... Яқинда бир дугонам шу ҳакда сўз очиб қолди:
-Май охирида синглимнинг битирув оқшоми эмиш. Бунга сарфланадиган харж пулини эшитиб ойимнинг капалаги учди. «Ҳаммани эсида бир умр қолсин» деб оқшомни ҳашаматли ресторанда нишонлашаркан.

Ресторан «аренда»си соатига унча пул, яна умримда номини эшитмаган таомлари учун мунча пул, бунинг устига, ҳамма қизлар бир хил байрам либоси тиктираркан, бунгаям пул... Ўзи мени шартнома асосида ўқитишса, яна синглимнинг репетиторларигаям қанча сарфланяпти. Шундай пайтда дабдабали байрамлар ўтказишнинг нима кераги бор? Унинг ўрнига шу маблағни ўзига керакли китоблар, кираётган коллежи учун дарсликлар олиш, олий ўқув юртига тайёрланиш учун сарфласа бўлмайдими? Нега ўқитувчилари шуни ўйламайди, йўл кўрсатмайди?

Чиндан ҳам бу каби ўйлар бугун ҳар бир битирувчининг оила аъзолари, ота-онаси кўнглидан ўтаётган бўлиши табиий. Ўзи йил бўйи турли йиғим ва харажатлардан битирувчиларнинг боши чиқмаган оўлса. Бугун устоз аталмиш зот, ўз ўқувчисининг келажаги, тарбияси ҳақида фикр юритяптими ёки ўқув йили сўнгида «оқшом»ни бошқа синфларникидан кўра дабдабалироқ, «бир умрга татигулик» қилиб ўтказиш ҳақида ўйлаяптими? Асли инсон онгида нима «бир умрга татийди»? Тафаккур, ахлоқий тушунчалар тизими эмасми? Мактаб ўкувчига фақат билим берибгина қолмай, тарбияни ҳам устоз мисолида ўргатиши керакмасми? Юртбошимиз бугунги кунда дунё бўйича жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози кетаётган бир пайтда Ўзбекистон шароитида унинг таъсири ва оқибатларининг олдини олиш учун бир неча вазифаларни келтириб ўтиб шулар баробарида қатъий тежамкорлик тизимини жорий этиш лозимлигини ҳам таъкидлайдилар. Ота-боболарими ҳам азалдан исроф гунохлигини уқтириб яшаганлар. Ўқувчи буни фақат китоблардагина ўқимай балки илм даргоҳида амалий исботини ҳам кўриши лозим. Зеро шундагина ундан коми шахс чиқишига ишониш мумкин. Президентими ҳам бежиз «...маънавий жиҳатдан мукаммал ривожланган инсонни тарбиялаш, таълим ва маърифни юксалтириш, миллий уйғониш ғоясин рўёбга чиқарадиган янг авлодни вояга етказш давлатимизнинг энг муҳим вазифаларида бири бўлиб қолади», деб таъкидлаб, «бизга битирувчилар эмас, мактаб таълими ва тарбиясин кўрган шахслар керак»лигини айтади. Ҳа, мактабдаги «сўнгги қўнғироқ» бу илк қадам. Ҳали колеж ёки лицей, олий ўқув юрти қўнғироқларин тинглаш учун бажарилажак ишлар сероб. Бунинг учун ҳашаматли Битирув оқшоми қай даражада керак?.. Хулоса эса сиздан...

Нодирабегим