1. Skip to Menu
  2. Skip to Content
  3. Skip to Footer
Никоҳ эълони ва унда кўнгилхушлик қилиш

Никоҳ эълони ва унда кўнгилхушлик қилиш

Никоҳни эълон қилишнинг ҳикмати аввал ҳам айтиб ўтилди. Ўша эълон қилишда баъзи мусиқа овозлари ҳам ишлатилиши ҳадисларда келган. Шу билан бирга, никоҳ тўйларида шариат кўрсатмалари доирасида кўнгилхушлик қилишга рухсат берилган. Бу ҳақийқатларни келгуси ҳадиси шарифлардан ва уларнинг шарҳидан ўрганамиз.
Никоҳ тўйини қилиш кимнинг зиммасида?

Никоҳ тўйини қилиш кимнинг зиммасида?

Авваллари бу савол ўртага ташланмаган, чунки никоҳ тўйи кимнинг зиммасида эканлигини ҳамма яхши билган ва унга амал қилган.
Эр-хотин орасидаги муштарак ҳуқуқлар

Эр-хотин орасидаги муштарак ҳуқуқлар

Ушбу турдаги ҳақлар эрга ҳам, хотинга ҳам бир тарафдан ҳақ бўлса, иккинчи тарафдан мажбурият ҳисобланадиган нарсалардир. Икки тараф ҳам мазкур ҳақдан баҳраманд бўлиш билан бирга, худди ўша нарсани умр йўлдошининг ҳаққи сифатида адо этиши ҳам зарурдир.
Энг заиф уй

Энг заиф уй

 

Ўргимчак тўри — уйларнинг энг заифи. Бу ҳар икки маънода ҳам шундай.
Previous
Next
  • Никоҳ эълони ва унда кўнгилху
  • Никоҳ тўйини қилиш кимнинг зи
  • Эр-хотин орасидаги муштарак ҳ
  • Энг заиф уй

Моҳипайкар Кўсем Султон Усмоний Султон Аҳмаднинг рафиқаси

Ҳуррам Ҳасаки Султон Сулаймон Қонунийнинг аёли

Muslima.Uz

Силам раҳм умрни узайтиради

Подробности
Бўлим: Муносабат

Абу Ҳурайрадан (розийаллоҳу анҳу) ривоят қилинади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай марҳамат қилдилар: “Аллоҳ та-оло ризқини кенг қилиши ва ажалини кечикти-риши кимни қувонтирса, у силаи раҳм қилсин” (Бухорий ва Термизий).

Силаи раҳм дейилганида, кариндошлик алоқаларини мустаҳкамлаш тушунила-ди. Соддароқ ифодаласак, қавм-қариндош, ёру биродарлар билан ўзаро борди-келдини узиб қўймаслик, доимо қондошлар, айниқса, улар орасидаги бетоблари ва ҳожатмандлари ҳолидан хабар олиш, қўлдан келганича уларнинг оғирини енгил қилиш каби улуғ инсоний фазилатларга силаи раҳм дейилади.

Мўътабар ақида китобларимизда, жумла-дан, “Ақоиди Насафий”да бундай дейилади: “Ажал биттадир”.
Шундай экан, умрии узайтиришни қаидай тушуииш керак?
Баъзи уламолар бундай жавоб берганлар:
Амалларда баракот ва тавфик ҳосил бўлиши умрнинг бекорга ўтмаслигидир. Бу худди унинг узайганига ўхшайди”.
Баъзи уламолар, силаи раҳм ўлганидан кейин яхшилик билан ёдланишига сабабдир, бу умрнинг маънан узайишидир, дейишган.
Баъзи ҳадис олимларига кўра, ажалнинг ке-чикиши дейилганида умрнинг ортиши эмас, балки Аллоҳ силаи раҳм қилувчининг нас-лидан хайрли зурриёт чиқариши тушунила-ди. Абу Дардодан (розийаллоҳу анҳу) ривоят қилинишича, Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳузурларида “Ким силаи раҳм қилса, ажали кечиктирилади”, дейилганида, у зот бундай марҳамат қилдилар: “Умр узаймайди. Аллоҳ таоло: “Бас, қачон уларга ажаллари келса, уни бирон соатга орқага ҳам, олдинга ҳам сура олмайдилар” (Аъроф, 34), дея огоҳлантирган. Аммо киши силаи раҳм қилса, унинг ортидан дуо қиладиган хайрли зурриёти бўлади” (Табароний ривояти).
Бу масалага Ибн Ҳажар Асқалоний бундай шарҳ келтирган: “Умрнинг узайиши дейилса, бандани тоатга йўллаш ва охират учун фой-дали амалларни бажаришга иштиёқ бериш, вақтини бекорга ўтказишдан сақлаш орқали умрини баракотли қилиб қўйиш тушунилади. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) умматлари-нинг умри бошқа умматларга нисбатан жуда қисқалигини айтиб, дуо қилганларида, Қадр кечаси берилган. Зеро, ким ушбу кечага ети-шиб, уни тоат-ибодат билан ўтказса, саксон уч йил ибодат қилганнинг савобини олиши ҳақида ҳадислар бор.
Хуллас, силаи раҳм тоатнинг ортиши ва гуноҳларнинг камайишига сабабдир, у орқали банда ўзидан яхши хотира қолдиради ва худди ўлмагандек бандага савоб ёзилиб тураве-ради. Мўминга асқотадиган нарсалар ичида ўзидан кейин фойдаланиладиган илм, садақаи жория ва солиҳ фарзанд ҳам бор”.

“Кутуби ситта ” асосида Содиқ НОСИР тайёрлади.

Қўш хотинлик азобми, рохатми, гуноҳми, савоб?

Подробности
Бўлим: Муносабат

Жуда муҳим бир иш билан Қўйлиқ улгуржи бозорига бориб келишимга тўғри келиб қолди. Агар бугуноқ бормасам, менга керак бўлган одам, бозорга келтирган юкларини тугатиб, уйига кетиб қолар эди. Уни қайта топиш учун кейинги сафар келишини пойлашим лозим. Қачон келиши эса ёлғиз Яратганга аён. Шу ўй-хаёллар билан йўлга чиқдим. Қўл кўтаришим ҳамоно бир «Жигули» «ғийқ» этиб олдимда тўхтади. Нархини келишиб, машинага ўтирдим. Ўтирганимдан кейин билсам, ҳайдовчи таниш экан. Куни кеча ишга шу ҳайдовчининг машинасида боргандим. Фақат унда автоулови бошқа— Ака кечаги машинангиз оқ эди, бугунгиси бошқа шекилли, — дея қизиқиб сўрадим.
У эса:
— Э, ука бу дунёда менинг ҳамма нарсам жуфт, — деди-да, кулиб ҳайратимга чек қўйди. — Машинам, уйим, хотиним, болам, ишхонам... Ҳамма-ҳаммаси иккитадан, — деб қўшимча қилди.
«Тўғри, кишининг ҳамма нарсаси жуфт бўлиши мумкиндир, лекин хотиннинг ҳам иккита бўлиши ғалати эмасми?»
Ҳайдовчи миямда кечаётган ўйларни уққандек, секин менга қаради.
— Ука, сезиб турибман, одам қўш оила билан ҳам яшаса бўладими, деб сўрамоқчисизу, лекин ботинолмаяпсиз, шундай эмасми?
— Ҳа, тўғри топдингиз. Бизнинг касбимиз қизиқувчанликни талаб қилади, шунга…
— Э, у қанақа касб экан?
Мен касбим ва иш жойимни айтдим.
— Ундай бўлса ука, сизга бир хизмат бор.
— Бажонидил, қўлдан келганча тайёрман.
— Ўамма мени, пичоғи мой устида бўлмаса, иккита хотин билан яшармиди, бойвачча-да, деб ўйлайди. Сиртдан қаралганда мен икки оилам билан ҳам гўё бой-бадавлат тотув ва бахтли яшаётгандекман. Аслида эса аҳвол бошқача. Сиз яхшиси қўшхотинлик оқибатида менинг бошимга тушаётган балоларни газетангизга ёзсангиз. Лекин асл исм-шарифимни очиқ бермайсиз. У ёғини ўзингиз тушунасиз. Таниш-билишлар бор, кўз кўзга тушади. Биронтаси ўқиб қолса...
Мен рози бўлдим.
— Ўаёт, шароит шуни тақозо этмаганда мен асло бундай йўл тутмаган бўлардим, — деди у. — Бу ишимдан минг бора пушаймонман, лекин энди ҳеч нарсани ўзгартириб бўлмайди, вақт ўтган. Келинг, яхшиси бир бошдан гапириб бера қолай.
Ўайдовчи оғир «уф» тортиб, бошидан ўтганларини ҳикоя қила бошламасидан мен манзилга етиб келдим. Оббо, вақтнинг бунчалик тез ўтиб кетишини ҳечам сезмаган эканман. Пулни бериб, машинадан тушдим.
— Ака, агар вақтингиз тиғиз бўлмаса, пойлаб туринг, мен тезда чиқаман, уйга ҳам ўзингиз обориб қўясиз, — дедим-да, югуриб бозорга кириб кетдим.
Ўн-ўн беш минутлар чамаси вақт ўтмай ишимни битириб чиқдим. Ўалиги киракаш киши кутиб турган экан. Унинг шунча пайт пойлаб турганига қараганда, айтмоқчи бўлган гапи жуда жиддийлигига ишонч ҳосил қилиб, тўғри олдига бордим. Мени кўриб хурсанд бўлиб кетди. «Энди, ака, кечгача вақтим бемалол» дедим-да, унга юзландим. У эса машина моторини ўт олдириб, равон йўлга тушиб олди. Ана шундан кейингина гапини тўхтаб қолган жойидан давом эттирди:
— Биринчи хотиним билан севишиб оила қурганмиз. Оиламиз аҳил-фаровон эди. Ота-онам ҳам хотинимни жонларидан ортиқ кўришарди, ҳозир ҳам шундай. Лекин ҳар тўкисда бир иллат деганларидек, бизнинг бахтимиз баркамол бўлолмади. Чунки эр-хотинни боғлаб турувчи асосий восита — ишқ-муҳаббат, молу-дунё эмас, балки оддийгина фарзанд экан.
Саккиз йил бирга яшадик. Бормаган табибимиз ҳам, ҳабибимиз ҳам қолмади. Бироқ, барча уринишларимиз зое кетаверди. Айб мендами, хотинимдами, сира англаб етолмадик. Ажралиб кетишга эса бир-биримизни сира кўзимиз қиймайди. Бирорта фарзанд тарбиялаб олиш учун роса икки йил югурдик. Аммо бу борада ҳам омадимиз юришмади. Хуллас, бундай фикрдан ҳам воз кечдик. Фақат сабр-тоқат билан кутишдан ўзга чорамиз қолмади.
Турмуш қурганимизнинг ўн иккинчи йилига бориб, хотиним бошқа бирор аёлга уйланишимни илтимос қилди. Мен иккиланиб юравердим, у эса шуни қатъий талаб қила бошлади. Унинг фикрларини ота-онамга етказдим. Улар келинлари тўғри айтаётганини тасдиқлаб, қўшхотинликка рози бўладиган жувонлар камдан-кам топилишини айтишди.
Мен ҳам бу фикр устида жиддий бош қотира бошладим. Эр-хотин тишимизнинг ковагида асраб юрган маблағимизга икки хонали уй сотиб олдик. Галдаги муаммо иккинчи хотин масаласи бўлиб қолди. Бунинг ечимини онам ва хотиним биргалашиб топишди.
Орадан бирор ойлар ўтгач, улар менга Ўабиба исмли жувонни тавсия этишди. Худо ҳусну-латофат, қадди-қоматдан қисмаган экан. Бундай соҳибжамол аёлнинг турмуши қандай бузилганига сира ақлим етмасди. Ўабибанинг айтишича, эри унга хиёнат қилганмиш. У буни пайқаб қолгач, эрининг ишхонасига шикоят қилибди. Охир-оқибат эр ишдан, Ўабиба эрдан ажралибди. У алоҳида турсагина менга турмушга чиқишга розилигини айтди. Унинг истаётган шароитини ҳозирлаб қўйганим учун кўнглим истаб-истамай тўйни бошлашга қарор қилдим. Келинни янги уйга тушириб олдим.
Тан олишим керак бу борада хотиним катта жасорат кўрсатаётганди. Чунки ҳеч бир хотин ўз устига кундош келишини асло ҳазм қилолмайди. Хотинимнинг бағрикенглиги, самимийлиги олдида ҳамиша бош эгаман.
Шундай қилиб, Ўабиба билан яшай бошладим. Бир ҳафта у билан турсам, кейин иккинчи хотинимнинг олдига келардим. Бироқ биринчи хотиним олдида икки-уч кун турмасдан у дарҳол Ўабибанинг олдига жўнатиб юборар, кундошим янги келин, у билан кўпроқ бирга бўлишингиз керак, деб таъкидларди. Мен ҳайратдан ёқа ушлаб, янги келиннинг олдига кетардим.
Ўабиба эса биринчи хотинимникига боришимни сира-сира истамасди. У ёққа бормоқчилигимни билиши ҳамоно қовоқ-тумшуғидан қор ёға бошларди. Сал қўйиб берсам, жанжал чиқаришгача бориб етарди. Шу алфозда бир йил ўтиб, ўғил кўрдик. Энди Ўабибанинг тили узун бўлиб, босар-тусарни билмай қолди. Имкониятим даражасидан ортиқ талаблар қўя бошлади.
Ота-онамнинг хизматини доим қош қайирмай қиладиган биринчи хотиним эса менинг тинч ва тотув яшашимни истарди. Шу боис бўлса керак, кундошининг гапига қулоқ солишимни таъкидлаб жони ҳалак эди.
Ўабиба ўғлимга машина олиб берасиз деб туриб олди. Бошим қотди. Ўзим уч рўзғорни амал-тақал юргизиб турган бўлсам, қандай қилиб машина олиб бераман, десам жанжал чиқарди. Мажбуран узоқ йиллар ишлаб келган касбимдан воз кечдим. Иккита ташкилотга тунги қоровулликка ишга жойлашдим-да, машинам билан кундузи киракашлик қила бошладим. Аввалига ишим бароридан келмай, бироз қийналиб юрдим. Кейинроқ фаолиятим юришиб кетди. Бир ярим йил деганда ўртача ҳолатдаги машина сотиб олиб, уни Ўабибанинг номига хатлаб бердим.
Энди қулоғим тинчиса керак, деб ўйлаган эдим, қаёқда дейсиз? «Дом»да яшаш у кишининг «мавқе»ларига тўғри келмай қолибди. Шунинг жағи тинсин, оилам бузилиб кетмасин, деган андишаларимни Ўабиба муттасил суистеъмол қила бошлади. Тишимни-тишимга қўйиб, яна киракашликка киришдим. Қисқаси уч йил умрим ҳовли-жой учун пул тўплашга кетди. Кўримсизроқ бўлса-да, шаҳар чеккароғидан битта «участка» сотиб олдим. Уни ҳам Ўабибанинг номига расмийлаштириб бердим.
Мен болаларим ва Ўабиба учун қанчалик елиб-югурмай, барибир унинг нафси ҳакалак отишдан тўхтамади. Биринчи хотиним орага совуқчилик тушмаслиги учун ҳамма нарсага тайёрлигини айтар, ота-онамни оқ ювиб, оқ тарашдан қолмасди. Ўабиба билан турмуш қурганимиздан бери у лоақал бир марта қайнона-қайнотасининг хизматини қилмади. Шундай бўлсада, мен болаларимни ўйлаб, муросаю мадора қилиб яшашимга тўғри келар эди.
Биринчи хотинимнинг мўмин-қобил, сермулоҳаза аёллигига тан бермай иложим йўқ. Умримнинг асосий қисми Ўабиба билан ўтаётганидан ич-ичимдан афсусланардим. Бир куни, «бўлди тамом, сабр косам тўлди, энди кундошинг билан яшамайман, сен билан тураман», деб Ўабибаникига бормайдиган бўлдим. Икки-уч кун тинч яшадим. Бироқ бир куни Ўабиба уйимизга бостириб келди. Кечирасизу, назаримда ўша куни оиламизда «қиёмат-қойим» бўлди.
У ўзбек тилида мавжуд бўлмаган ҳақоратомуз сўзлар билан мени ҳам, хотиниму ота-онамни ҳам роса олиб бориб, олиб келди. Қўни-қўшни, элу-юрт олдида юзимизни шувут қилди. Биринчи хотинимни гўрдан олиб, гўрга солгани етмагандек, бечорани роса калтаклади. Бет-қўлини юмдалаб, қонга ботирди.
Гўёки у мени Ўабибанинг олдига қўймаётган эмиш. Ота-онам ва мен қанчалик уринмайлик, уни асло тўхтатиб қололмадик. Шундан кейин қўни-қўшнилар олдида бош кўтариб юролмай қолдим. Яна икки боламнинг тақдирини ўйлаб, ўша куни Ўабибанинг олдига қайтишимга тўғри келди. Ахир нима ҳам қила олардим, яхшими-ёмонми, барибир хотиним, болаларимнинг онаси бўлгани учун муроса қилишга мажбур эдим-да. Худога оҳу-нола қилавериб, ўн уч йилда зўрға етишганим — зурриёдларимнинг тирик етим бўлиб қолишини сира-сира истамасдим.
Манзилга етиб келиб тўхтаганимиздан бир соатдан ошган бўлса-да, киракаш ҳайдовчининг ҳикояси тугамаётган эди. У яна бир дам ўйга толди-да, ҳикоясини давом эттирди:
— Ука, қўшхотинлик шароитида кечаётган ҳаётимнинг атиги бир куни билан танишдингиз, холос. Агар унинг ғам-алам билан кечаётган барча дақиқаларини ҳикоя қилиб берсам, бутун бошли роман ёзишингизга тўғри келади. Лекин ҳаётда юз берадиган айрим нарсалар борки, уларни ҳаммага ҳам бирдек айтиб беролмайсан, киши. Мен-ку, фарзандим йўқлиги, дунёда зурриёдсиз ўтиб кетмаслик, ота-онам ва хотинимнинг кўнгли учунгина устига хотин олишга мажбур бўлдим. Агар қўшхотинлик ортидан шунча изтироб чекишимни билганимда эди, асло бундай йўл тутмаган, бепушт деган тавқи лаънатни бир умр елкамда кўтариб юришга рози эдим.
Лекин шундай одамларни биламанки, улар тўқликка шўхлик, кўнгил майли ва бошқа арзимас сабабларга кўра қўшхотинли бўлиб олишади. Бироқ, бу билан нимага эришадилар, сира ақлим етмайди, лолу ҳайрон қоламан. Ахир кундошли оилада кун кўрмас бўлиб яшаётган болалар тақдири, келажаги қандай кечади? Қолаверса, кундошлар ўртасидаги низолар-тортишувлар оқибатида таранг тортилган асаб толалари бир кун келиб узилмаслигига ким кафолат бера олади? Касални даволагандан кўра, унинг олдини олган минг карра енгил кечмайдими?
Ёзинг ука, мана шуларни очиқ-ойдин  ёзинг! Қўшхотинлик бир бало, унга барҳам бериш керак, — деб киракаш ҳайдовчи чуқур тин олди. Мана шунақа гаплар дегандек, ҳақини ҳам олмай, машинасини тезда юргизиб кетди.
Мени эса турфа ўй-хаёллар ўз гирдобига торта бошлади.
Мана, азиз замондош қўшхотинлик хусусида зикр этилган фикрлар билан қисқача бўлсада танишиб чиқдингиз. Бу борадаги холисона муносабатингизни кутиб қоламиз.

РАҲМОН ҚОДИР

Етимнинг уволи

Подробности
Бўлим: Муносабат

Алишер деб ҳавас билан ном қўйган экан менга раҳматли энажоним. «Болам шоир бўлсин Навоийдек» деб. Калтабинлик, жаҳолат туфайли ота-онамнинг тақдирлари айро тушди. Улар арзимас жанжаллар сабаб ажралиб кетишди. Мен энам ва бобомнинг қўлида қолдим. Онам эрга тегди, отам хотин олди. Бобом ва энам бечора нима бўлса ҳам «Қизимиз тинчиб кетсин» деб, тоғаларим ва келинаяларимнинг дашномлари остида мен тирик етимни қон ютиб катта қилишди.
Афсус мени «Энажон сиз ўлманг, сиз ўлсангиз мен ҳам ўлиб қоламан», дея қилган гўдакларча нолаларим Аллоҳга етиб бормади. 6-синфда ўқиётганимда энам билан бобомни Худо менга кўп кўрди. Олдин бобом, кейин энам, бирин-кетин вафот этишди.
Энамнинг таъзиясига келган отамнинг кўзига дастёр бўлиб қолгандек кўриндим шекилли, мени ўз қишлоғига олиб кетди. Аммо ўгай онам… Эртаклардаги Зумрад, Золушкалар ҳақиқат, аммо ҳаётда сеҳргар кампирлар йўқ экан…
11-синфгача бир илож қилиб ўқидим, қўлларим қавариб меҳнат қилсам-да, ўқийвердим. Кечалари ўзимча шеърлар ёздиму, аммо ҳеч кимга кўрсатмадим. Қанчалар оғир бўлмасин, ўгай онамнинг дашномларига чидадим. Аммо бир куни…
— Отажон!!! — деб бақиргандим қўрқувдан ўшанда. Ўгай онамнинг арзимаган баҳоналар билан чиқарган навбатдаги жанжалидан сўнг, аччиқ қилган отам:
— Шуни ўлдирсам, қутуламанми?! Биратўла мендан ҳам, ундан ҳам қутулгин! — дея ёввойиларча бақириб, эс-ҳушини йўқотиб устимга бензин сочиб юборди. Гугурт чақишга ҳам улгурди. Тирик алангага айланиб, жон ҳолатда додлаганча ҳовли бўйлаб югурардим. Жон алфозда ўзимни кўчага урдим. Бахтимга қўшнилар туришган экан. Дарров мени кигизга ўрашиб, ўтни ўчиришди. Хайриятки, оёқларим кўйган эди, холос.
Кўп ўтмай отамнинг устидан жиноий иш очиладиган бўлди. Мен даъвогар бўлишни рад қилдим. «Отамни яхши кўраман, у шунга мажбур бўлди… Жаҳл устида…» дедим, «Бундай ваҳший отани қамаш керак» деганларга. Ёпиғлиқ қозон ёпиғлиғича қолди. Аммо отамни ишидан бўшатишди.
Шундан сўнг ўгай ота эшигини қоқишимга тўғри келди. Балоғат ёшига етиб, мўйлаблари сабза уриб қолган мендек бир ўспиринга бу хонадонда яшаш азоб эди. Ўгай отам томонидан онамга берилаётган ҳар бир дакки, ўгай укаларимга айтилаётган ҳар бир аччиқ гап наштардай юрагимга санчиларди. Онамнинг рўзғори мен сабаб бўлиб бузилмасин деб, у ҳовлидан ҳам кетиб қолдим. Қариндошларим уйидан макон топдим, аммо ўз ота-онасининг уйига сиғмаган инсон бировларникига ҳам сиғмас экан…
Хайриятки, шоир айтгандай «дунё холи эмас, ақли расо, қалби тозалардин…» Дарбадар юрган мендек бир йигитни холамнинг қишлоқдошлари ўз паноҳига олишди. «Хола онадек меҳрибон бўлади» деб бежизга айтишмас экан. Холам мени онамдан-да кўпроқ яхши кўрарди. Аммо поччам… мени кўрганда музлаб, кўкариб қоларди. Бир куни эр-хотин мени деб қаттиқ жанжаллашиб қолишди. Иззатим тугади деб астагина кетмоқчи бўлиб тургандим, холам қўлларимдан етаклаб қишлоқ оқсоқолининг ёнига олиб борди. Йиғлаб-сиқтаб ёрдам сўради: «Бир тирик етимнинг уволига қолмайлик!» деб. Шундан сўнг оқсоқол ва қишлоқ одамлари мени ўз паноҳига олишди. Қишлоқда икки хонадан иборат, кўримсизгина чойхона бор эди. Мен шу чойхонада яшаб, ишлай бошладим. Одамлар кўрсатган бу меҳр-мурувватдан бошим осмонга етди. Чойхонада яшаш билан бирга тозалигини ўз зиммамга олдим. Буюртмага кўра овқат пиширишни ўргандим. Чойхонанинг тўрт сотихли ерида деҳқончилик қилиб, қишга емиш ғамладим. Нимайики юмуш бўлса ҳамма-ҳаммасини юракдан чиқариб бажардим. Менинг қисматим билан на отам, на онам қизиқди. Фақатгина холам шўрлик аҳён-аҳёнда эрига билдирмай, рўзғоридан орттирганини яширинча фарзандларидан бериб юборарди. Менинг энди меҳрибонларим, дўстларим, ғамхўрларим бор эди. Аммо, қалбимнинг кемтигини тўлдирадиган ўзгача меҳр даркор эди менга…
Йигирма ёшга киргунча ҳам ҳузур-ҳаловат кўрмаган, она меҳрига тўйиб, ота тарбиясини олмаган, оила деган иссиқ бағирнинг нималигини билмаган, мендек йигитнинг кемтик тақдири учун кимни айблашим керак? Ўз ҳузуридан кечмаган онамними, қаҳри қаттиқ отамними, оқибатсиз тоғаларимними? Балки айб ўзимдадир.
Менга яхши инсонлар ғамхўрлик кўрсатишди. Чойхонада беш йил яшадим. Бу гўша менга худди ўз уйимдек бўлиб қолганди. Йигирма бешга кирганимда қишлоқдошларимнинг яна бир мурувватлари эвазига уйландим. Уларнинг ўзлари бош-қош бўлишиб келин топишди. Ўамма топган-тутганини қўшиб, тўйимни ўтказишди. Қаерга уйлашди дейсизми, маҳалла чойхонасига-да! Олим фермер қишлоққа замонавий чойхона қурганидан кейин ҳамқишлоқларим эски чойхонани менга ватан қилиб беришди. Тўйдан олдин чиройли қилиб таъмирлашди. Ўозир оилам билан тинч-тотув яшаяпман. Иккита фарзандим бор. Қўлимдан келганича қишлоқ одамларининг иссиқ-совуғида қатнашаман. Чойхонада ош пиширавериб, уста ошпаз бўлиб кетганман. Олим фермер янги чойхонасига мени ошпаз қилиб ишга олган. Ўамқишлоқларимнинг бири отам, бири онам, қолганлари эса жагарларимдир. Хуллас мен етимман, мен ёлғизман демасам ҳам бўлади. Аммо сўйлаганда бутун дунёнинг тили куядиган менинг қисматдошларим, ҳаётимизнинг, бугунги кунимизнинг бундай оғриқли яралари яна қанча экан? Бу яраларга одамлар қанчалик яхшилик малҳамини қўймасинлар, бу яралар таг-тагидан зирқираб оғрийверади, оғрийверади.

Алишер Давронов

Расмий никоҳингиз борми?

Подробности
Бўлим: Муносабат

Кейинги пайтларда фуқароларнинг ўз-ўзини бошқариш органлари ва  фуқаролик ҳолатларини қайд қилиш бўлимлари томонидан турмуш қураётган фуқароларнинг никоҳини расмий қайд этиш, ундан аввалроқ эса никоҳланувчиларнинг тиббий кўрикдан ўтиши борасидаги олиб бораётган тарғибот-ташқиқот ишларига қарамай, барибир аҳоли орасида юқоридагиларга нисбатан совуққонлик билан бепарволарча муносабатда бўлиш ҳоллари кузатилмоқда. Шошма-шошарлик билан тезроқ хотиржам бўлиш учун фарзандини 10-15 кун ичида уйлантириб ёхуд куёв томоннинг   «Тўйдан кейин ёшлар ўзлари никоҳдан ўтиб олишади, фарзанди туғилгунча ўтволишса бўлди-да» деганига кўниб, охири аламдан, изтиробдан лабини тишлаб, ҳам фарзандининг бахтига, ҳам бир неча йиллик  меҳнатига куйиб қолаётган юртдошларимиз ҳам анчагина. Биз таҳририятимизга ана шу муамолар  юзасидан  келган мактублар ва телефон қўнғироқларини инобатга олиб, ушбу мақолани ёзишга қарор қилдик. Даставвал расмий никоҳдан ўтмай турмуш қурган айрим ҳамюртларимиз ҳаётига бирров назар солсак-да, ана ундан кейин мунозарамизни давом эттирсак.
1-манзара. Нигора опа  ҳар икки- уч кунда совчиликка келиб, қизининг мақтовини хўп келтиришдан чарчамайдиган совчиларга қандай розилик берганини ўзи ҳам билмай қолди.  Совчиларнинг сўзамолгинаси — куёвнинг онаси экан. Ўар икки гапининг бирида, «Қизингизни келин эмас, қиз ўрнида кўрайин», деб онани тоза авради. Анча олдин турмуш ўртоғи вафот этиб, уч нафар болани ёлғиз ўзи тарбиялаётган Нигора опа, қизини узатиш ҳақида ҳали ўйлаб ҳам кўрмади. Қизи эндигина ўн олти ёшга тўлган, ҳали коллеж талабаси. Опа бу борада ота-онаси, опалари билан маслаҳатлашган эди, улар ҳам қизини зудлик билан узатиши кераклигини айтишди.
— Ҳозир қизлар жуда ёмон бўлиб кетган. Замон ўзгарган, Нигор, ҳозирги пайтда ўн саккиздан ошган қиз қари қиз ҳисобланади. Эртага йигирмага тўлса, остонангдан биров сўраб келмайди. Кейин олиб юраверасан, қариқиз қилиб, — деди катта опа бўлмиш Назокатхон.
Хуллас,  бу борада ҳамманинг фикри бир жойдан чиқди: қизни узатиш керак, тамом-вассалом! Бироқ бирорта “ақлли” одам, “жонсўз” қариндошдан совчиларнинг кимлигини аниқлаш, куёв бўлмишнинг насл-насабини суриштириш ҳақида садо чиқмади. Ўатто она ҳам қизи ҳали қўғирчоқ қўлтиқлаб юрган қизалоқ экани ҳақида ҳам ўйламади. Тўй бошлаб юборилди. Куёв томон худди ёв қувгандек шунчалик шошилинч тўй ҳаракатига тушиб кетишди-ки, орадан йигирма кун ўтиб-ўтмай Нигора опа қиз узатиб, қайноналик мартабасига эга бўлиб қолганини ўзи ҳам сезмай қолди. Ва никоҳнинг эртаси куни Нигора опанинг шўрига шўрва тўкилиб қолди. Куёв бўлмиш олдин ҳам уйланган экан. Олдинги хотини билан расман ажрашмай туриб, иккинчи бора уйланибди. Бундан хабар топган биринчи хотини икки боласини етаклаб, “Мен ҳали расман ажрашганим йўқ. Бу уй мен ва болаларимга ҳам тегишли”, деб келиб ўтириб олибди. Она бу шармандаликни эшитиб, ҳушидан кетиб қолди. Қизининг никоҳи расман қайд этилмаган эди. Ўали ўн еттига ҳам тўлмаган қизини кундош балосига йўлиқтирган онаизорга қизини тезроқ узатишни маслаҳат берган “меҳрибонлар”и ҳам энди ёрдам бера олмайди.
2-манзара.  Жамила опа куёв томон нега бунчалик шошилишаётганини тушунмади. Бирорта касал ётган қариндошлари бўлмаса, ҳеч ким узоққа кетмаётган бўлса, нега бунча шошилишади? Ўа тўй дегани аста-секинлик билан бўлади-да. Ёшлар аввал никоҳдан ўтишсин. Бундоқ бир-икки ой гаплашиб юриб, бир-бировларининг феъл-атворини ўрганишсин, деса, қуда томон, бўладиган иш тезроқ бўлгани яхши, тўйни ўтказиб олайлик. Ана ундан кейин ёшлар биринчи фарзандлари туғилгунча никоҳдан ўтаверишади-да, деяпти. Ўа, майли-да, турмуш ўртоғи ҳам қудаларининг фикрини маъқуллаяпти: “Энди бир ками қизинг бўлғуси куёви билан кўчама кўча етаклашиб юриши қолувди. Дарров тўйларини ўтказиб юборишсин, ана ундан кейин гаплашиб, характерини ўрганиб юришади!”
Жамила опанинг кўнглида  аллақандай ғашлик  бўлса ҳам хўжасидан ортиб бир нима деёлмади.  Икки ҳафта деганда тўй бўлиб, қизи узатилиб кетди. Никоҳнинг эртасига куёвникига кабоб олиб борган синглиси ва келини зум ўтмай орқаларига қайтишганини кўриб, онаизорнинг юраги орқасига тортиб кетди...
— Опа,  худо уриб қўйди, куёв жинни экан. Кечаси билан Меҳринисони қўрқитиб чиқибди. Қиз бечоранинг ранглари ўчиб, лабларига учуқ тошиб кетган, — синглиси йиғидан ўзини тўхтатолмай гапира кетди.
— Бугун эрталаб Меҳринисонинг ҳамма сарполарини ваннага солиб, устидан сув қуйиб юборибди, — ваҳимадан кўзлари инидан чиққан келин ҳам қайнсингисининг  сўзига қўшимча қилди.
Жамила опанинг танасида мадор қолмади. Деворга суянган кўйи ерга ўтириб қолди...
3-манзара.  Шаҳло узатилганида ўн тўққиз ёшда эди. Кўпчилик сингари у ва оиласидагилари ҳам тўй арафасида никоҳни расмий қайд қилишга “ортиқча югур-югур” сифатида бепарво қарашди. Тўй бўлиб ўтди. Яшай бошлашди. Орадан бир йил ўтиб оилада фарзанд туғилди. Бу пайт куёв тўра хорижда ишлаётган эдилар. Расмий никоҳ бўлмагани учун қайнона-қайнотаси чақалоққа гувоҳнома олишда қийналишди. Никоҳ расмийлаштирилиши учун эса никоҳланаётганларнинг иккови ҳам  шу ерда бўлиши керак эди. Шаҳлонинг турмуш ўртоғи яна бир дунё пул сарфлаб Ўзбекистонга келишни истамади. Чақалоққа эса гувоҳнома онасининг фамилияси орқали бериладиган бўлди. Орадан уч йил ўтиб куёв хориждан қайтиб келди. Аммо энди унинг фикри ўзгарган, Шаҳло билан яшагиси йўқ, ҳатто ўзига бошқа умр йўлдош ҳам танлаб қўйган эди. Шундай қилиб у биринчи рафиқаси — Шаҳлони боласи билан ота уйига қайтариб юборди. Орада расмий никоҳ бўлмагани учун Шаҳло эридан на боласига алимент ундиролди, на ота-онаси сепига атаган нарсаларни ололди.  Йигирма уч ёшли жувон уч яшар боласи билан кўчада қолди. Номард эр ҳатто ўз фарзандини ҳам тан олмади.
Азизлар, ҳукмингизга ҳавола этилган манзаралар билан танишиб чиқдингиз. Энди мунозарамиз қатнашчиларининг бу борадаги фикрларини кузатамиз.
М. Гадоева, 50 ёш Бухоро  вилояти, Ромитан тумани, “Самосий” маҳалласи котиби:
— Биз туман ФЎДЁ бўлими мудири ва маҳалламиз маслаҳатчиси билан биргаликда никоҳланувчи фуқароларимизга никоҳни расмий қайд қилиш борасида тушунтириш ишларини олиб борамиз. Ўз ўрнида қайси хонадонда ўғил уйлантириш ёки қиз узатиш ҳаракатлари бошланса, маҳалла маслаҳатчилари албатта ота-оналарга биринчи навбатда никоҳни расмийлаштиришни уқтиришади. Аммо шунга қарамай, айрим ўзбилармон оилалар ўзлари билганча иш тутиб, фарзандларини расмий никоҳдан ўтказмай бошларига бир дунё ташвиш орттириб олишади. Айнан шундай воқеа маҳалламизда содир бўлди. Маҳалламиздаги хонадонлардан бири маҳалла маслаҳатчисининг бир неча маротаба огоҳлантиришига парво қилмай, қизини расмий никоҳдан ўтказмай узатиб юборишган. Оқибатда келин-куёв турмушининг дастлабки кунлариданоқ келишолмай қолишди. Маҳалла вакилларининг аралашуви ҳам кор қилмади. Хуллас, янги оила  орадан бир ой ўтмай парокандаликка учради. Келинчак ота уйига эгнидаги кийимбоши билан қайтиб келди. Куёв томон ҳатто қизнинг ота-онаси қилган нарса буюмларни ҳам қайтаришмади. Расмий никоҳи бўлмагани учун келинчак бирор жойга даъво қилолмади. Хўш, бунга ким айбдор? Маҳалла вакилларининг гапига эътибор бермаслик, менсимаслик, ўзи билганча иш тутганлик оқибатида ким азият чекди?! Ўша одамларнинг ҳам кўзи очилди, нотўғри йўл тутишганини англаб етишди, аммо катта йўқотиш эвазига. Ахир ҳар бир ота-она учун фарзандининг бахтидан буюк неъмат йўқ, бу дунёда. Шунинг учун ҳам яна бир бор юртдошларимизга мурожаат қилардимки, азизлар, фарзандингизнинг тақдирига бефарқ бўлманг. Аввал расмий никоҳдан ўтказиб, сўнг тўйни белгиланг. Бу ҳам ўзингиз учун, ҳам фарзандингиз учун яхши бўлади. 
Марям опа, 55 ёш, маҳалла кайвониси:
— Ҳозир чўнтагида уч-тўрт сўм пули кўпайган эркак борки, хотинини иккита ёки учта қиляпти. Ўеч кимга билдирмай, икки-уч оғиз калимани тиловат қила оладиган одамни топишади-да ўзларича никоҳ ўқитиб, яшайверишади. Аммо ўша қўшхотинлилар ҳам, домла ҳам, никоҳ яширинча эмас ошкора ўқитилишига ақли етмайди. Уйида бола-чақаси, хотини ўтиради, “дадаси сафарга кетганлар”, деб, “дадаси” эса бир жойда ҳушига келган ишни қилиб юрибди. Ана шундай эркакларнинг тузоғига илинган аёлларга қийин. Ўзларича шаръий никоҳ ўқитишади, қонуний никоҳ эса йўқ. Бир куни ўша номард эркакнинг жонига тегишса, қуруқ қўл билан тўрт томонларини қибла қилиб қўйишади. Агар бола туғилса, виждонсизлари болани ҳам тан олишмайди. Хўш, кейин кимга қийин, ўша ширин-ширин сўзларга ишониб бировнинг эрига сездирмай тегиб олганга қийин! Айтмоқчиманки, аввало аёл деганлари фаросатли бўлсин. Ўаётига, тақдирига бефарқ бўлмасин. Ўз ҳақ-ҳуқуқини танисин. Ўшанда ҳеч қийналмайди, изтироб чекмайди. Ўақ-ҳуқуқини таниган аёл ҳеч қачон ўзини хафа қилиб қўймайди!
Азиз муштарий, мана баҳсимизда иштирок этган юртдошлармизнинг фикр-мулоҳазалари билан танишиб чиқдингиз. Энди шу ўринда, мутахасис фикрига ҳам мурожаат қилсак.  
Соҳиба Ҳойибова. Бухоро шаҳар 2-сонли ФЎДЁ бўлими мудири вазифасини бажарувчиси:
— Жуда долзарб мавзу кўтарилибди. Ўақиқатда фуқароларимиз неча йиллар давомида астойдил яхши ниятлар билан фарзандини бахт уйига йўллашни орзу қилади. Аммо ҳамма нарса ҳам фақатгина орзу-ҳавасга боғлиқ эмас. Аввало фарзандини тақдирини, келажагини ўйлайдиган ота-она унинг ҳаётда қоқилмаслиги учун зарур чораларни кўриши, ўз ўрнида фарзандига тушунтириш шарт. Ахир қанча молу дунё сарфланиб тўй қилинади, қолаверса бир дунё урф-одатлар остида инсон ТАҚДИРИ ётибди. Фарзандини уй-жойли қилиш орзусидаги ота-она бўлғувчи келинининг сарпо суруғи, сепига келадиган қимматбаҳо анжомларига ёки куёв томоннинг нақадар давлатли экани, машинаси бор-йўқлигига эътибор қилишади-ю, турмуш остонасида турган ёшнинг эплилиги, қўлида касбу кори бор-йўқлигига, оиласининг яхши-ёмон кунида ўзининг касб ҳунари асқотишига эътибор беришмайди. Оқибатда ёш оиланинг парокандаликка учрашига, мурғак гўдакларнинг ота-она меҳрига зор, тирик етим бўлиб қолишига айнан катталар сабабчи бўлишади.
Биз турмушимизда айнан шу салбий ҳолатларнинг олдини олиш мақсадида ФЎДЁ бўлимлари ҳузурида  “Оила мактаби” ўқув машғулотлари ва касб-ҳунар таълими муассасаларининг 3-босқич талалабаларига  “Ёш оила қурувчилар дорилфунуни” ўқув машғулотлари доимий равишда ўтказиб боряпмиз. Машғулотларда Камолот ЁИЎ, шаҳар хотин-қизлар қўмитаси, Оила ва никоҳ маркази, аёллар саломатлигини ҳимоя қилиш репродуктив маркази ходимлари ёшларга “Оила муқаддас ва бирламчи тарбия маскани”, “Тиббий кўрикнинг мақсади ва аҳамияти”, “Оила мустаҳкамлигининг ижтимоий психологик омиллари”, “Носоғлом оила фарзанд тарбиясига салбий таъсир кўрсатувчи макон”, “Гиёҳвандилик ва ичкиликбозлик оила заволи” каби мавзуларда тушунтириш ишларини олиб боришмоқда.
Шу ўринда фуқароларимизга мурожаат этиб айтмоқчиманки, турмуш қуришдан олдин  бир-бириларининг соғлиги ҳақидаги тиббий маълумотдан бохабар ҳолда, қонуний никоҳларини қайд этиб, қурилажак оиласининг, туғилажак фарзандларининг соғлом бўлишига аҳамият беришсин. Зеро қонуний никоҳ оила бутунлиги, ҳуқуқий ҳимоясини таъминлайди.

БАҲОР тайёрлади

Отанинг касри фарзандига урмасин

Подробности
Бўлим: Муносабат

 «Мен кўндим, мен розиман...»
Бу сўзлар «Ўткан кунлар» романидаги Кумушбибининг сўзлари. Бу сўзни айтиш учун жуда катта қалб, сабр-бардош керак бўлади. «Кундош балоси»га дучор бўлган ҳар қандай аёл бу «иқрорлик»ка осонликча таслим бўлмайди. Дарҳақиқат, бугунги икки суҳбатдошимизнинг қисматига ҳам шу битилган экан. Айтишларича, улар муроса учун ҳатто оиладаги ўз ўринларини кундошига бўшатиб беришибди.

Ҳаваснинг дабдабадан фарқи

Подробности
Бўлим: Муносабат

 ТАБАРРУК ЗОТ «ПОРТЛАДИ»

Ҳожи мақомига мушарраф одамлар одатда унча мунчага эҳтиросларини, эътирозларини ошкор этавермайдилар. Эҳтимол, шундандир улуғворлик салобати.
Исрофил ҳожи афтидан мени ўзларига яқин тутдилар чоғи, жиндек яқинроқ юзланиб ним овозда дедилар: — «Қў»!» дейдиган эркакнинг ўзи қолмадими, дейман-да?! Йигирма, ўттизта буқадай пишқирган «Нексия» 15-20 ёшлардаги ўспиринлар измида хон кўчасини йўл қоидаларига беписанд эгаллашади-я! «Ҳой, сенлар нима қиляпсанлар?» — деган мутасаддини ҳеч учратдингизми?»
Менимча, ҳожи ўшанда «портладилар».

МЎМИНЖОН «ТИШ ЁРДИ»

«Пенсияга уч-тўрт йил бор. Иш йўқ. Худога шукр, давлатимиз қўшимча томорқа берган. Битта сигиримиз, «Нестле» деган харидоримиз бор. Тирикчилик бир нави ўтиб турибди. Анов куни Ҳаққулободга картошка олиб кетган ўғлим телефон қилди: «Дада, синфдошларимга 30000 топиб беринг. Картошкаям бироз, «юриб» қолди. Бугун-эрта бўшб бориб қоламан».
«Пулни кимга бераман?» — десам «кўчага чиқинг, дарвозахонада иккита ўртоғим туришибди» — деди. Шом ўтиб бораётган пайт эди. Чиқдим. Дарҳақиқат, ўғлимнинг синфдошларидан иккитаси туришибди. Баҳорроқда сотамиз, деган бир қоп баргагимиз бор эди. Тожи тижоратчи яхши таркашлик қилмай, сал тушиб берувдим, олди. Ўттиз мингини бериб юбордим.
Ҳозир «ЗАГС» машиналар харажатини кўтариш синфдошларга «мода» бўлибди. Битта «Нексия» ўттиз минг экан. Шулар ҳақид газетага мақола ёзсам, у ёқ-бу ёғини кўриб, қовуштириб берасизми?»
Мўминжоннинг безовталиги харажат билан боғлиқ эмас. У «Нексия»лар пойгаси ва урчиб бораётган ижтиомий қусурдан хафа эди.

РОБИЯ «SMS» ЖЎНАТДИ

«Раҳимжон ака! Сиздан илтимос, «ЗАГС»га машиналарни кескин камайтирнг. Иккита, учта ошиғи билан тўртта бўлсин. Бир мартагина бўладиган тўйимизга дабдабани аралаштиришнинг нима кераги бор? Ахир, манманлик уфуриб турган дабдаба бор жойда шарм, ҳаё, ибо бўғилиб, ҳатто ўлиб қолади-ку! Мен уларсиз яшай олмайман. Бизга ҳасад эмас, ҳавас нигоҳлари тушишини истасангиз, камтарликни бой бера кўрманг! Ахир, одамларнинг фожиаси орзу-ҳавасларини жиловлай олмасликларида эмасми?!
Дабдаба — довруққа ўчлик кибрдан. Кўп авлиёлар косибликни амал қилишган. Нега? Кибрни ўлдириб туриш учун. Оиламиз камолинги тиласангиз, камтарлар сафида бўлинг!»

ҚЎРИҚЧИ

Чорраҳада қишлоқ оқсоқоли (йиғин раиси) уч-тўрт мулозимлари билан турибди. Шу қишлоқдаги тўйдан «ЗАГС» калоннаси ўтиб қолди. Йўлнинг чап қанотини ҳам тантана эгалари эгаллашган. Бир «Тико»нинг орқа дарчаси баланд кўтарилган. Хорижсифат кийинган оператор камерани елкасига қўйган. «Тико»нинг олдинги эшик ойнасидан бир йигит белининг ярмигача ташқари чиқиб мураккаб трюк бажараётган «каскадёр»дай «кортеж»ни тасвирга тушириб боради. Калонна шиддат билан ўтиб кетди. Кўчани бироз ваҳима босгандай бўлди.
—Во азамат! — дейди раис. — Ҳаммаси бир хил «свет»а! Яна ҳаммаси «Ласетти»! Буям бўлса Мустақиллигимиз шарофати!
Мулозимлар тишларини хафсала билан «зубачистка»да тозалаётган раисни маъқуллашди. Негадир раисни буғдой ўртасидаги эски тўндан ясалган парранда хуркитар қўриқчига ўхшатдим.

Мухторжон СУЛТОНҚУЛОВ
«Диёнат»дан

Бўлимчалар

Кўп манзур бўлган мақолалар

Ҳозир сайтимизда 394 та меҳмон бор, сайт аъзолари эса йўқ

Зинонинг “замонавий” тури

Собиқ синфдошим. «Одноклассники.ру» сайтидан топиб олдим. Биз мактабда ўқиб юрган кезлармиз севишардик... Буни қаранг-ки, «одноклассники»дан топишганимизда, у мени ҳалиям севишини айтди. Муҳаббатимиз сўнмаган экан.

Оила, никоҳ, талоқ (фатволар)