Сайт бўлимлари
- Никоҳ эълони ва унда кўнгилху
- Никоҳ тўйини қилиш кимнинг зи
- Эр-хотин орасидаги муштарак ҳ
- Энг заиф уй
Моҳипайкар Кўсем Султон Усмоний Султон Аҳмаднинг рафиқаси
Ҳуррам Ҳасаки Султон Сулаймон Қонунийнинг аёли
Muslima.Uz
Эркак уйда ёлғиз қолса…
- Подробности
- Бўлим: Ҳикоялар
Эрталаб кайфиятсиз уйғонган Абдушукур бир ўзи нонушта қилишни ҳам истамади. “Кетаман. Мажбурий яшашдан турмуш бўлармиди?! Мени севмаса, мен билан яшагиси келмаса, ихтиёри. Кетаман. Ўша яйдоқ далаларимга, бепоён қишлоғимга...” Йигит шу ўйларда сафар халтасини очиб кийим-бошини жойламоқчи бўлиб кийим жавони қаршисига келди. Жавон ичида ўзининг, Фариданинг, Қизчаси Рухшонанинг кийимлари аралаш-қуралаш бўлиб ётар, кийим илгичлардаги чанг димоғни бўғар эди. “На уйга, на рўзғорга кўнгли бор. Ҳаммаси мен туфайли...” Бир зум кўнгли ўксиб, ғамгин туриб қолган Абдушукур қўлига латта олиб, жавонни арта бошлади. Кейин хотинининг нарсаларини жой-жойига қўйиб тартибга сола бошлади. “Шу жавонни тартибга келтириб, сўнг чиқиб кетаман...”
Абдушукур оиланинг кенжаси. Мактабда жуда аъло ўҚимаган бўлса-да, ҳарқалай интилиши яхши ўқувчи эди. Мактабни битирган йили пойтахтга ҳужжат кўтариб борди. Бўлмади. Кейинги йил яхшилаб тайёрланиб, сўнг келарман, деган ниятда қишлоғига қайтди. Баҳор фаслида йигитни ҳарбий хизматга чақиришди. “Яхши бўлди, хизматни муваффақиятли ўтаганларга имтиёз берилади. Албатта олий ўқув юртига кираман”, деб бу имкониятдан ҳам унумли фойдаланди. Аммо аскарликдан қайтган йигитнинг уйидагилари ўқишга унча рўйхушлик беришмади. Ота-онаси ўғлини, кенжасини тезроқ уйлаб қўйиб, яна бир ташвишдан озод бўлгилари келибди. Ҳатто келин ҳам танлаб қўйилган. Абдушукур кўнса бўлди, буёғи қарс бадабанг тўй. Айтганча, йигит томонга келин топиш ҳам қизиқ бўлди. Бир пайтлари шу қишлоқдан шаҳарга-қариндошига узатилган Ойниса дўхтир, тўнғич қизини шаҳарлик йигитга куёвга бериб ҳеч ёлчимабди. Куёв тушмагурнинг қўли “югурик” экан. Боз устига, икки ёш бола билан Ойнисахоннинг Қизини ташлаб, аллақандай суюқоёқ билан Россияга кетиб қолибди. Хотини икки йил кутиб, эридан дарак бўлмагач, болаларини етаклаб онасиникига келиб ўтириб олибди. Ойнисахон бирда қишлоқдаги қариндошларининг маъракасига келиб:
- Агар шу қишлоқдан кичик қизимга ким харидор бўлса, берганим бўлсин. Энди қизларим эрсиз ўтиб кетса ҳам шаҳарликка узатмайман. Биринчи қизимдан ёмон куйдим. Лекин қишлоқ йигитига узатсам ҳам, шаҳарга кўчириб олиб кетаман. Икки хонали уй олиб бераман,- деганмиш. Бу гапни эшитиб Абдушукурнинг холалари опасиникига чопди:
- Опа, Ойниса дўхтир қизини қишлоқдан ким харидор бўлса, берармиш. Тўнғичидан оғзи куйибди-да бояқишни.
- Яна шаҳардан квартира ҳам қўшармиш қизининг сепига.- Гапга қўшилди кичик сингил Ҳамидабону.
- Э, Ойниса Абдушукурни куёв қилармиди, у қишлоқнинг бой-бадавлат одамларини кўзда тутиб гапиргандир.- Замира опа даставвал сингилларининг таклифига рўйхушлик бермади. Аммо холалар гапидан қайтишмади.
- Опа, сурнайчидан битта “пуф” экан-да. Ҳа, қизини бермаса, ўзимизни қўяр. Нега мени қизимга оғиз солдиларинг, деб ўлдирмас.- Табиатан тутган жойидан кесмаса қўймайдиган Салимабону, Қўярда қўймай келгуси чоршанба Абдушукурнинг суратини олиб, дову-даскоси билан Ойнисахоннинг эшигини супургани борадиган бўлди. Мезбон меҳмонларни хушнудлик билан қаршилади. Нон-чой, жиз-биздан кейин аёлларнинг ташрифи боисини билиб Ойниса дўхтирнинг чеҳраси ёришди:
- Замира опа хўп ақлли, фаросатли аёл. Ўғли ҳам албатта шундаё онанинг тарбиясини олиб ёмон бўлармиди? Менга маъқул, фақат жиянингиз аскарликдан келгач, ёшларни учраштиришимиз керак. Ана ундан кейин жавобимни айтаман. - Шундан кейин қавм қариндош Абдушукурнинг ҳарбийдан қайтишини кутишди.
Йигит қиз билан учрашувга чиқиб ҳафсаласи пир бўлиб қайтди:
- Менга бу тўйни умуман қизиғи йўқ. Чунки опамнинг тақдиридан қўрққан онам ўз билганича иш кўряпти. Буёғини энди пешонамдан кўраман.- Абдушукур уйга келиб онасига қизнинг гапини айтиб, уйланишдан бош тортди:
- Яхши кўргани бор шекилли, тузук гаплашгиси ҳам келмади. Индамай узоқларга қараб ўтирди.
- Ҳа энди, қиз бола нарса нима ҳам дерди. Сенга тегаётганимдан хурсандман, дейдими?! Бунақа гапларни йиғиштир, якшанба куни фотиҳа. Шундай қиз қўлдан чиқмасин. – Йигит индамади. Бир ҳисобда унга ҳам шаҳарда яшаш маъқул келяпти, аммо қизнинг кўнгли бошқада бўлиши мумкинлигидан чўчияпти ҳам.
Ҳаш-паш деганча тўй ҳам ўтиб, Фарида билан Абдушукур шаҳарда, келин томон ҳадя қилган икки хонали квартирада яшай бошлашди. Гарчи ўқишга киролмаган бўлса-да, кичиккина ташкилотда ишлаяпти. Сиртдан қараганда бахтли оила, лекин жуфтларда бир-бирга талпиниш йўқ. Айниқса Фарида эрига бирор марта бўлсин меҳр билан муомала қилмайди. Ҳатто ўзига яқинлаштирмай, Абдушукурнинг нафсониятига теккан пайтлари ҳам бўлган. Бир марта шундай қилганида ҳамияти оғриган Абдушукур хотинига тарсаки тортиб юборганди. Фариданинг эрига кўнгли бўлмагани учунми, рўзғорга, уйга ҳам меҳри йўқ. Хоналар деярли ҳаммавақт ивирсиб ётади, музлатгичда маҳсулот тиқилиб ётса ҳам тузукроқ овқат тайёрламайди. Пардалар чангдан қорайиб кетган. Газ плитаси устида тошган сут куйиклари ёпишиб, нохуш иси кишининг нафасини қайтаради. Аёл қачон қараманг нимадандир норози кўринади...
Абдушукур жавонни тозалаб, кийим-бошларни тартибга келтиргач, қўлини ювиш учун ҳаммомга кирди. Кафелларга сув сачраб, қорайиб ёғ босиб ётибди. Бир четда ювилиши керак бўлган кирлар уюми. Қўланса ҳиддан кўнгли беҳузур бўлиб, дарҳол ортига Қайтиб чиқди. Бир оздан кейин, “кетишим олдидан шу кирларни ювиб, ҳаммомни ҳам тозалайман. Нима бўлганда ҳам икки йил шу уйда яшадим”, деб ўйлади. Апил-тапил кирларни ювиб-чайиб, балкондаги дорга ёйди. Ҳатто осилганидан бери тоқорага кирмаган эшик-деразаларнинг пардалари ҳам қолмади. Аскарликда бўлгани зап қўл келди-да. Кир ювишни ўшанда ўрганган эди. Бир пасда ҳаммомни чиннидай ярқиратиб Қўйди. Йигит руҳида аллақандай енгиллик туйиб, ошхонага ўтди. Кетиши олдида сўнгги марта бу уйда овқат ейишни истади. Музлатгични очиб, бир муддат қандай таом тайёрлашни ўйлаб қолганди, бирдан кўнгли палов ейишни тусаб қолди. Аммо иркит ошхонада палов пишириш татирмиди?! Абдушукур шахд билан ошхонани тозалашга киришди. Газ плитасини артиб, асл ҳолига қайтарди. Девордаги чанг-ғуборларни артди. Сўнг ҳафсала билан ош дамлашга тушди.
Паловни дамга босиб, дераза оша маҳзун хаёл сурайётган йигит, уйдан шундоқ чиқиб кетмасликни, Фаридага бир энликкина мактуб қолдириб кетишни ўйлади. Телефон дафтарчаси дан бир варақ қоғоз олиб ёза бошлади: “Фарида! Мен кетишга қарор қилдим... Кўнгил суймагани билан саодатга эришмасэкан. Ҳарқанча кўнглингга йўл излашга уринсам-да, сен ҳеч имкон бермадинг. Мен билан бахтли бўлолмадинг. Мени кечир, Фарида... Айтганча, Рухшонани эҳтиёт қил. Уни жуда ҳам яхши кўраман... ” Шу ерга келганда Абдушукурнинг ўпкаси тўлиб, кўзларида ёш айланди. Киприкларини бармоғи билан артиб, яна ёзишга тутинган эди, бирдан эшик қўнғироғи жиринглади. “Қўшнилардан бирови шекилли”, деган ўйда эшикни истамай очган Абдушукур ўзига хижолатли термулиб турган хотини, ва жажжи қўлчаларини унга чўзиб, талпинаётган қизчасини кўриб ҳайратда қолди:
- Келинглар... Акам келинойим билан дам олишга кетибди, бир ҳафта онамларникида бўламан дегандинг-ку?..- Ботинмайгина Фаридага сўз қотди эри.
- Э, кеча кечаси билан эркатойингиз йиғлайвериб тинкамни қуритди. Ойим, олиб бор, дадасига ичикиб касал бўлмасин. Сен ҳам оилали аёлсан. Мен жиянларинг билан ўтиравераман, деб кузатиб юбордилар.- Фарида эрига тез қайтганларининг боисини тушунтирарди-ю, кўзлари атрофни “тафтиш” қилаётганди.
- Бу дейман, дадангни тез-тез шунақа ёлғиз қолдириб туришимиз керак экан-да, асалим. -Фарида қизалоғини бағрига босиб, кўз қири билан эрига миннатдорона тикилди.- Ошхонадан қандайдир ёқимли ҳид келяптими? Оҳ-ҳо, эркаклар ошга уста бўлади, деб эшитганману аммо умримда эркак киши дамлаган ошни емаганман. Паловнинг ҳиди иштаҳамни очиб юборди.- Хотинининг ошхона томонга ўтганидан фойдаланиб Абдушукур, боя ёзган хатини апил-тапил буклаб, чўнтагига солди. “Ишқилиб, сафар халтага нарсаларимни жойлаб қўйганимни кўрмаган бўлсин-да”, хаёлидан кечирди йигит. Аммо Фарида уйга кирган заҳоти коридордаги жавон олдида турган катта сумкага эътибор қаратган эди.
- Ош ланж бўлмасин, қани дастурхон ёзайлик.- Абдушукр кўнглидаги хижилликни тарқатиш учун жилмайишга уринди.
- Меҳмон келармиди?- Ийманибгина сўради Фарида.
- Йўғ-а, ўзим шунчаки бир ишчанлигим тутди-да. Келишларингни кўнглим сезибдими. Қани ошни сузасанми?
- Ҳозир, дадажониси...- Абдушукур хотинининг мулойим бўлиб қолганидан ҳайратга тушди. Фарида бўлса, чиннидек ярқирраб турган уйига, тоза ювилган кийимларга, қозондаги овқат, ораста ошхонага қараб хижолатланган куйи:
- Менга бир дарс бўлай, дебсиз-да, деди. – “Шу экан-ку! Фақат шугина экан-ку, аёл кишига вақт-вақти билан ёрдам бериш, эътиборли бўлиш, уни аяш билан кўнглига йўл топиларкан-ку. Наҳот шунча пайт шу оддий ҳақиқатни англаб етмадим-а?! Эҳ, каллаварам, сал бўлмаса гулдай оиламдан айрилаёзардим-а... Астоғфуруллоҳ...”
- Ошдан кейин бирор ёққа борамизми? –Фарида эшик олдидаги сафар сумкасига ишора қилди.
- Ҳа сизларни бир қишлоққа олиб бориб айлантириб келайин. Қишлоққа бормаганларингга ҳам минг йилча бўлдиёв...- Шу жавоб билан Абдушукуринг кўнглидаги қора хижиллик буткул тарқаб кетди. Эр-хотин қизчаларини дам-бадам тиззалари устига олиб ошхўрлик қилишди. Шу топда улардан бахтиёрроқ кишларни топиш мушкул эди...
Рухшона ФАРРУХ
Бегонанинг пойафзали
- Подробности
- Бўлим: Ҳикоялар
Эргаш пиён кўзларини аранг уйқудан очдию, хонадаги қўланса ҳиддан кўнгли беҳузур бўлди. Ҳарчанд уринмасин, қачон, қай вақтда уйга кириб келганини қаерда бунчалик ичганини эслолмас эди. Томоғи қақраб, тамшаниб ён-верига қаради. Омонатгина тўшалган кўрпачаю, оғзининг сўлаги оқавериб қора ялтироқ яғирга айланган лўлаболишдан бўлак ҳеч вақо кўринмади. Аввалига хотинини чақириб, сув олиб келшини сўрамоқчи бўлди, сўнг бу истаги ҳам сўниб эшикка йўналди. Човгумдаги муздай сувдан қониб сипқорди. Кейин ҳовлига чиқиб тоза ҳаводан ўпкасини тўлдириб нафас олди. «Шу қуриб кетгур ароқни ким чиқарган экан. Ичганинг сари ичгинг келаверади. Ичасан, ичаверасан, охири ақлинг ўзингдан бегона бўлади. Нима қилганингни, қаердалигингни англаёлмай қоласан… Э, ўт тушсин шу ароқ деганларига ҳам! Эргаш пиён ўзига ўзи яна ўша “эчиқасам”ини эслатди. Қўллари билан оғриқдан ёрилай деётган бошини ушлаб, уйга кириш учун бўсағага қадам босди. Ё ажабо! Ё тавба! Бу нимаси бўлди энди?! Пойгакда бегона эркакнинг оёқ кийими?! Эргаш пиён кўзларига ишонмай тагчарми ейилиб кетган эркаклар пойафзалини қўлига олиб уёқ-буёғини кўздан кечира бошлади.
- Сени ўлдираман, Махфир! ўлдираман! Ҳали ўйнаш тутадиган бўлдингми?! ўйнашинг билан бирга қўшмозор қилмасам Эргаш пиён номимни…- у алам устида қишлоқдаги лақабини тилга олганини пайқаб, ўзича хатосини тўғрилаган бўлди:
- Эргашвой отимни бошқа қўяман! Ҳали қараб тур!- Даставвал унинг бақир чақирига хотини аҳамият бермай, болаларининг олдида, бошини ёстиққа ўраб ухлайверди. Чунки, Эргаш пиённинг ичиб келиб, тўполон кўтаришига, баъзан ярим танда жанжал чиқариб қўни-қўшнини уйғотишига кўникиб кетган хотини, эрининг бу бақириғини ҳам аввалгилардан фарқланмайдиган хираликка йўйганди. Бир маҳал бошининг устида важоҳат билан оғзидан кўпик сачратиб бақираётган эрини кўриб, қўрққанидан «дик« этиб ўрнидан туриб кетди:
- Ҳа дадаси, нима керак, ҳозир, сувми?..- Аёлнинг сўроғи охирига етмай, қулоқчаккасидан олов чиқиб кетди.
- Бу нима?! Нима деб сўраяпман, сендан?!- Шапалоқ зарбидан хира тортиб қолган уйқу тўла кўзларини катта-катта очиб эркаклар пойафзалига қараган Махфират даҳшатдан қотиб қолди:
- Нима нима, дадаси?..
- Ўв гаранг, намунча нималаб қолдинг?! Бу қайси ўйнашингники деб сўраяпман! ўлиб қолдингми, қаердаги бир камбағал билан ўйнашиб. Қара, кеча адашиб мени яп-янги туфлигимни кийиб, ўзининг даққи юнусдан қолган патагини менга ташлаб кетибди. ўл бу кунингдан, ярамас хотин!-Махфиратнинг уйқуси бир зумда ўчиб кетиб, уввос тортиб йиғи бошлади:
- Туҳмат қилманг менга, ҳеч қанақа ўйнашим йўқ мени. Худодан қўрқмайсизми, ахир тўртта боламиз бор. Шу пайтгача бирор марта гапингизни иккита қилганманми?- Эргаш пиён бурнини тортиб-тортиб йиғлаётган хотинининг гапига ишонгиси келардию, аммо қўлидаги “ашёвий далил” унинг бор умидларини чиппакка чиқарарди. Бир ҳисобда Махфир тўғрисини гапиряпти, турмуш қурганларига ўн беш йилдан ошибди, бирор бора эрининг гапини иккита қилмаган. Бўлмаса ота-онаси, ака-опалари неча марталаб, Эргашвойдек эрдан (бу унинг ўзига берган баҳоси) ажралишини Махфирга маслаҳат беришди, аммо у ҳеч кимга қулоқ солмади. Наҳотки шундай вафодор хотини унга хиёнат қилишга журъат қилган бўлса?! Йўқ-йўқ, бўлиши мумкин эмас! Аммо… Бегона эркакнинг оёқ кийим пойгакда нима қиляпти?.. Йўқ, Собир новча такрор ва такрор айтганидек,«ит вафо, хотин жафо”. Битта-яримтаси Махфирнинг бошини айлантирган кўринади.
- ўлдираман, ўлдираман сени!- Эргаш пиён ҳиқиллаб йиғлаётган хотинини алам билан тепиб юборди. Уйдаги шовқин-сурондан уйғонган болаларнинг қий-чуви маҳаллани тутди. Маҳалладошлар ҳам бу хонадондаги тўс-тўполонга кўникиб қолишган, бирови аралшмайди. Қолаверса, шундай пайтда ким ҳам ўзига бошоғриқ сотиб оларди.
- Ўлай агар, дадаси, бу патинка кимники эканини билмайман. Худо урсин агар…- Махфират йиғлаб эрига ёлворар, Эргаш пиён эса ғазабдан оғзига келганини қайтармай, хотинининг дуч келган ерига тепарди.
- Ҳали сен ўйнаш тутадиган бўлдингми?! Туғилганингга пушаймон қиламан сен ярамас, суюқоёқ хотинни! Ўлдираман, ҳозир сени ўлдираман!- Эргаш пиён шундай деб ошхонага югурди. Афтидан у пичоқ ё болта қидиришга тушдиёв. Вазиятдан фойдаланиб қолган Махфират билан болалар оёқяланг, бошяланг кўчага отилишди. Эргаш пиён хотини ҳар эҳтомолга қарши пана-пасқамларга яшириб қўйган пичоқни топгунча, Махфират болаларини етаклаб отасининг дарвозасидан кириб олди.
- Шу ерга келиб жанжал кўтарса-чи?- Кичик қизи онасига мўлтиллади. -Қўрқиб кетяпман.
- Бу ерга келолмайди, Райим тоғамдан қўрқади дадам… Ҳали бир марта урганлари эсингдан чиқдими?- Билағонлик қилди иккинчи ўғли. Махфират болаларига бир-бир қараб олди-ю, секингина “ая, ҳов ая” деб овоз берди…
Ҳовлига пичоқ кўтариб чиққан Эргаш пиён уйда хотин- болалари йўқлигини билиб, аламдан бўкириб юборди:
- Ўйлама, қўлидан қочиб қутилдим, деб ўйлама! Барибир ўлдираман сени! Бугун ўлдирмасам, эртага, эртага бўлмаса индинига сени ўлдираман. Гўштингни оловга тутиб ейман, ярамас.- Салдан кейин Эргаш пиён остонага ўтирволиб пешонасига муштлаб йиғлай бошлади:
- Шунчаликка бордингми, Махфир?! Сенга нима ёмонлик қилгандим? Еганинг олдингда, емаганинг кетингда бўлса, ҳа энди ҳафтада бир-икки марта ичиб келсам, шу ҳам юзимга оёқ қўйишга арзирли ишми? Йигитчиликда ичмаган бор эканми?! Сен менга хиёнат қилдинг а, қаёқдаги бир қаланғи-қасанғига ўралашдинг а? Ҳали бу гуноҳингга пушаймон бўласан, қилмишингга жавоб берасан, Махфир. Сен мени, Эргашвойни билмас экансан. Энди отам тирилиб келиб, сени кечиришимни сўраганда ҳам кечирмайман. – Эргаш пиён ўзига ўзи гапириб толиқди, шекилли, яна ўша бегона эркакнинг пойафзалини қўлига олди:
- Кимники эди бу, негадир кўзимга таниш кўриняпти. Эгаси шу маҳалладан эканми? Э топган гапимни-ю, Махфир уйдан чиқмаса, туман марказига бир ўзи боролмаса, қандай қилиб бошқа ердан ўйнаш топади?!- “ўйнаш” сўзи Эргаш пиённинг юрагига наштардек ботиб кетди.- Ҳали, шошмай тур, сен суюқоёқ хотинни нима қилар эканман?!..
Эргаш пиён шу куйи ўзи билан ўзи олишиб, уйга ҳам кимай бўсағада ухлаб қолди. Бир маҳал қулоғига алақаёқдан исмини айтиб чақирган овоз эшитилди:
- Эргаш, ҳо Эргаш? Тирикмисан? Тавба-ей.- Эргаш пиён кўзларини аранг очиб, ҳовли юзида турган Шокир олғирни кўрди.- Эргаш, туре, нима қилиб остонада чўзилиб ётибсан? Ё хотининг уйга киришга қўймадими?- Шокир олғирнинг гапи ўзига нашъа қилиб баралла кулиб юборганди, Эргаш пиённинг жаҳли чиқди:
- Нимага оғзингни Ғулом чўтирнинг қўрасидай ланг очасан?! Ҳозир ташқарига чиқаётиб… бошим айланиб, ўтириб қолдим.- Эргаш пиён шундай деб, ишондими-ишонмадими, дегандай зимдан Шокир олғирга қаради.
- Бе-е, сенам опқочасан,- янаям оғзининг таноби қочди Шокир олғирнинг- кириб келганимда хуррак отиб ухлаётгандингу. Аслида сени хуррагингдан уйғониб, уйингга югуриб келган жойим эди. Яна бошлари айланиб ўтириб қолганмишлар. Қаттиқроқ ўтириб қолмадингми, ишқилиб?!- Эргаш пиённинг ғазаби келиб, дакан хўроздай ҳурпайиб турган бўлса-да, айни пайтда Шокир олғирга индамади. Аксинча, башарангга чипқон чиқсин, дегандай юзини ўгириб, тишларини орасидан “чирт” этиб тупурди:
- Хўш, нимага келгандинг?!
- Пойабзалимни олиб кетгани келдим…- Шокир олғир аввал шундай деб сўнг Эргаш пиёндан мушт едими, ё аввал мушт еб кейин шундай дедими, эслолмайди. Фақат чакагига келиб тушган мушт зарбидан узала тушиб йиқилганию, кўзларидан ўт чақнагани эсида. Ўзини аранг қўлга олиб ўрнидан қўзғалди:
- Жиннимисан?! Эсинг жойидами?! Нега урасан?!
- Бу сеникими, хотинчалиш?! Сеникими деяпман?!- Эргаш пиён ғазаб ва нафратдан титрарди.- Калишингни ташлаб кетиб, уялмай-нетмай уни сўраб ҳам чиқдингми?! Мана сенга, мана сенга, икковингни ҳам ўлдираман…
Худо билади, қўшни Шарофат бозорчи Махфиратдан ёғи олинган қатиғини сўраш учун кирмаганида, Шокир олғирнинг ҳоли нима кечарди. Шарофат бозорчи бир муддат бу манзарани мириқиб томоша қилиб турди-да, сўнг кўчадан тўрт-беш кишини топиб келиб, урушаётган дакан хўрозларни айириб қўйди.
Маълум бўлишича, кеча тунда Эргаш пиён Шокир олғирникида ўлардай ичиб, ўтган бозорда эчкисини сотиб пулига олган янги туфлисини қолдириб, олғирнинг эски, тагчарми ейилиб кетган ботинкасини кийиб келган экан...
ФАРЗОНА
Сен бахтга лойиқсан, азизам!
- Подробности
- Бўлим: Ҳикоялар
Насиба уйқудан кўзини очиб, ётоғи олдидаги ойнага қараб қотиб қолди. «Ё, Худойим, бу не ҳол?! Бу қанақаси?! Кўзгудаги қиз менманми?! Ким, ким қилди бу ишни!? Наҳотки… Наҳотки булар Хуршиднинг иши бўлса?!..» Насиба бўйнидаги қалин тилла занжир, қулоғидаги бошмалдоқдек зираклар ва ўрта бармоғидагаи узукка тикилиб тўймас, аммо бу саховатпешалик кимнинг иши эканини ўйлаб ўйига етмасди. У ўйга толган куйи ўрин-тўшагида ярим соатча қолиб кетди. Сўнг ётоқ диванининг тепасига осиғлиқ тақвимга кўзи тушиб, ойнакка яна-да яқинроқ ўрнашиб ўтирди. Хаёллари Насибани поёни йўқ ўйлар, адоғи кўринмас, исмсиз туйғулар қўйнига ташлаб юборди. Қиз байрам кунидаги кутилмаган совғалар ким томонидан туҳфа этганини ўйлаб-чамалаб охирига етолмас, таниш-билишларига қўнғироқ қилиб, бу сюрпризни ким уюштирганини сўрашга ботинмай, боши очиқ, мусофир қизнинг ижара уйига тунда келиб, қулоғи, бўйнию бармоғига тақинчоқ тақиб кетадиган валломат ким экан, деган кинояли, масхаромуз истеҳзоларга дохил бўлажагини билиб ўша инсоннинг қўнғироғини кутишдан ўзга чораси йўқлигига амин бўлди. Насиба тиқ этса эшикка термулиб, қўнғироғи чалинса, эшитмай қолишдан чўчиб, телефон аппаратини маҳкам тутиб ўтирарди…
Насиба институтни тамомлаган йили ота-онаси остонани бузиб юборгулик бўлиб турган совчилардан бирига розилик беришди. Аввало орага яқин қариндошлар тушди, сўнг икки оила бир зумда иноқлашиб тўйни тезлатишди. Қудаларнинг обрў-эътиборли, бадавлат хонадонданлигини айтиб чарчамаётган ота-онанинг ҳам, синглисини тезроқ узатилиб, одамларнинг «қачон узатасизлар, ёши ҳам ўтиб кетяпти» деган гапидан тезроқ халос бўлишни хоҳлаган опалар-акалар ҳам, қайнсингилнинг эркалигидан қутулиб, енгил нафас олишни астойдил истаган янгалар ҳам, жиянининг тўйида тўйиб тансиқ егуликларни мазза қилиб еб, нафсини ором беришни кутаётган амма-холалар ҳам қуда бўлмишларнинг таг-тугию, куёв тўранинг феъл-атворни сўраб-суриштиришни хаёл қилишмади. Сандиқ-сандиқ сепларини кўздан кечираётиб, ўзини тилло-зарлар аро маликадай соллонаётганини тасаввур қилиб, булутлар устида учиб юрган Насибага ҳам, бу нарса аҳамиятсиз эди. У турмушга чиқяпти. Ҳамма дугоналари, дўсту душманларни ҳасадда ўлдириб шаҳарнинг казл-казолари даврасида ўзига яраша нуфузи бор оилага, ўзининг таъбири билан айтганда, «богатый»ларга келин бўлаётганди. Муҳими шу! Бундан бошқаси ҳеч кимни, ҳатто янги ҳаётга кириб бораётган олий маълумотли қизни ҳам қизиқтирмади.
- Оббо, бир кечада иккита келин туширишармикан? Бизга бунақа дейишмаганди-ку бошида?!
- Шунақа ният қилишган экан-да, энди онаси. Қўяверинг, ирим қилманг. Ака-укаларга бир кечада келин туширишса, қўшалоқ келин-куёвлар даврани тўлдириб ўтиришса бунинг нимаси ёмон экан?- Насима холага эътироз билдирди эри.- Қизингизни дуо қилинг-да, тўйда яйраб ўйнаб-кулинг.
- Шунақа дейсизу, дадаси, элда ирими бор-да, қўшалоқ келин тушса, бири бахтсиз бўлади, дейишади. Ўзим ҳам бунақаларнинг қанчасини кўрганман. Кейин, қизим бир-икки йил овсинсиз, тинч яшаса, дегандим…- хотинининг гапни чўзиб, эзмаланиши Субҳон отанинг ғашини келтирди:
- Бўлди-да, энди-е! Менга заҳрингни сочасанми? Куёвни ўзингникилар топган, бой экан, бадавлат экан, деб очилган оғзингни ёполмай ўтирувдинг, энди чидайсанлар-да! Ўзи, бекорга, «келинни ўзингдан бир поғона баланд оиладан тушир, қизингни ўзингдан бир поғона паст оилага узат» деб айтишмаган. Мени бошимни оғритмаларинг. Нима гапингиз бўлса, ўзаро айтиб-эшитасан. – Насима хола кўзларини ёшлаган бўлди-ю, ҳартугул қизларининг таскини билан, ҳаммасини унутиб юборди.
Тўй бўлиб ўтди. Тўғрироғи телевизору радиоларни «ўзиники» қилиб олган бирровчи қўшиқчиларнинг гала концертидан, тўйнинг тўйлигини тўрдаги келин-куёвлар ўтирган саҳна билинтирмаганда, меҳмонлар ашулачиларга гулдаста кўтариб келишмаганига хижолат ҳам бўлишарди.
Насибага овсин бўлаётган қиз қайнона бўлмишнинг жияни-синглисининг қизи экан. Келинчак ёшгина бўлиб, институтнинг иккинчи курсида ўқиркан. Насибанинг куёви тижорат билан шуғулланар, қайниси эса аллақандай хорижий Университетда ўқияпти экан.
«Юзочар»га борганларнинг оғзи карнайдай очилиб қолди. Ҳавас қилган ким, ҳасадда ғимирлаб қўйган ким. Машҳур ҳофиза сел бўлиб, эшилиб келин салом ўқияпти, икки томонда товусдай товланиб келинчаклар салом қиляпти. Расм-русумлар тугаб, янгалар қайтадиган пайт, Насибага ҳамроҳлик қилганларнинг «шивир-шивир»идан нималарнидир англаган қудағай тилла тишларини ярқирратиб, илжайди:
- Қудажонларим, қариндошларим, ўзим айланиб кетайин сизлардан. Ҳеч хавотир бўлманглар. Ёшлар чарчашгандир, толиқишгандир. Худо хоҳласа, ҳаммаси бадастир бўлади. Энди бориб бемалол дамингизни олаверинглар.
Янгалар хотиржам тортиб ортга қайтишди. Аммо Насибанинг опаларию холалари нимадандир ҳадикда эдилар. Опа-сингиллари ичида бесабр жизакироқ бўлган Наргизахон, уйга қайтишдан аввал чимилдиқли уйга кириб синглисига нишини санчиб қўйди:
- Қиз ўлгур, ўзингга маҳкаммисан ишқилиб?! Нега бу кеча алоҳида ётдиларинг? Билиб қўй, агар бир гап бўлса, сени нақ бўғизлайман-а?!- дағ-дағ титраётган Насиба опасига мўлтиллади:
- Опа, бу нарсанинг ёмонлигини мен ҳам биламан. Аммо, хавотирланманг, сизларнинг юзингизни ерга қаратадиган иш қилмаганман. Куёвнинг ўзи нариги уйга кириб кетганича, қайтиб қорасини ҳам кўрсатмади. Негадир юрагим ғаш…- Наргизахоннинг ичидан қиринди ўтган бўлса-да, синглисига сездирмай, нималарнидир уқтира-уқтира хайрлашиб чиқиб кетди.
Эртаси куни кечки пайт тўрт беш чоғли аёллар исириқ тутатиб, нималарнидир ўқиб, куф-суф қилиб куёвни ичкарига киргизиб юборишди. Насибанинг қўрқа писа берган саломига истамай алик олган куёв, чуқур уф тортдию, тўшакка ўзини ташлаб, донг қотиб ухлаб қолди. Келинчак ярим тун қадар не қиларини билмай қараб тураверди. Кўзи қачон илинибди, билмайди-ю, бир пайт белига ташланган йўғон қўлдан чўчиб уйғонса, ёнидаги куёв «Замира, Замир, жоним» деб алаҳсираётган эди…
Насибанинг куёв уйидан уч кунда қайтгани маҳалла куйда кўп гап сўзларни чиқишига сабаб бўлди. Қиз пойтахтдаги танишлари ёрдами билан Токентга келиб, ишга жойлашиб олди. Ҳамкасбларидан бири қариндоши икки хонали уйига ижарачи излаётганини, уйни саранжом саришта тутиш учун талаба ёки ишлайдиган қиз кераклигини айтиб, қизнинг мушкулини осонлаштирди. Кейинчалик Насиба ижарачиларнинг ўғли билан танишиб, дўстлашиб қолди. Бора-бора бу яқинлик кўнгилларни бир-бирига боғлаб бораверди, бироқ Насиба кўнгил измидан, юрак истагидан ўзини олиб қочишга уринарди…
-Мен ёш бола эмасман! Адашдим, хато қилдим! Олий маълумотли бўла туриб ҳаётимни аллақаердаги амма-холаларимга ишондим! Умримни, бахтимни бойликка тикдим! Оқибатда ютқаздим, шундай ютқаздимки, ёнимдаги катталар, ўз яқинларим, туғишган жигарларим, мени йўлдан адаштиришди! Мен бахтга муносиб эдим. Бундайин таҳқирга, абгорликка лойиқ бўлгулик қалтис қадам қўймаган эдим. Аммо… адаштиришди. Ҳаётимни ўйин қилишди. Бошида қайноам ҳам, қайнотам ҳам ўғлининг суюқ оёқ хотини борлиги, ҳаттоки ундан фарзанди борлигини билишган. Лекин уйлантириб қўйсак, ундан кечади, ҳаёти яхшиланади, деб ўйлашган экан. Тасаввур қиляпсизми, ота-онаси тарбиялолмаган, тўғри йўлга сололмаган йигитни бир ожиза қандай ўзгартирисин?!.. Хуллас, эркак зотидан кўнглим тамоман қолиб кетган, Хуршид. Қўйинг, мени бу номаъқулчиликка бошламанг. Мен қиз бола бўлсам-да, тўй кўрган, чимилдиқ кўрганман. Тўғри, келин бўлиб келинлик гаштини сурмадим, уч кун деганда кўч-кўроним билан ота уйимга қайтдим. Не-не орзуларда тиктирган, харид қилган кийимларимни ёқиб юбордим, орзу-ҳавас кўрмадим, бироқ тақдирим шу экан. Агар бахтга муносиб бўлганимда Аллоҳ менга иқбол ато қиларди.
- Насибахон, барибир бу дунёдан шундай ўтиб кетмайсиз-ку? Бир бевафо, номард барбод қилган ҳаётингизни қайтадан тиклаш имкони бор-ку!
- Хуршид ака, бу гапларнинг нима кераги бор?! Сиз ҳаётимда пайдо бўлдингизу, осмонимда қуёш кўринди. Инкор этмайман. Қувонч, шодлик нима эканини англадим. Бироқ бу сизга турмушга чиқаман, дегани эмас! Сиз бўз йигитсиз, ота-онангизнинг орзу умиди бор, қолаверса, уч кунда куёв уйидан қайтган қиз ҳақида қанча гап-сўз болалаганини биласизми?! Мен ўша гап-сўзлар залворини кўтаролмай, шу ерларда мусофир бўлиб юрганимни биласизми? Сиз чидай оласизми, эртага кўтара оласизми маломатлар юкини?! Ота-онангиз-чи, улар дош берадими? Нега қийнайверасиз мени а? Истамайман, сиз билан ортиқ учрашишни ҳам кўришишни ҳам гаплашишни ҳам, истамайман! Эртагаёқ ижарага бошқа квартира топаман. ўзи бошидаёқ, бу уй сизникилигини билганимдаёқ чиқиб кетишим керак эди. Аммо сизни ўз акамдай кўргандим. Сизга шундай суяниб қолган эдимки, бу уйни тарк этсам, умрнинг изтироб дунёсида бир ўзим, ёлҚиз, сарсон бўлиб юришдан қўрқдим. Лекин… Сизни ёр сифатида кўролмайман, Хуршид ака… Мен сизга муносиб эмасман… Буни тушунинг ва кўникинг. Ахир сизга ҳеч қандай умид бермадим-ку…- Хуршидбек қизга термулиб қолди. Унга туйҚуларини, ҳиссиётларини тушунтиролмаётганидан, нияти жиддий эканини, бу ҳақида ҳатто ота-онасига ҳам маълум қилганини айтолмаётганидан қийналиб кетди. Насиба гап тамом, дегандай стол устидаги кўчмас мулк олди-сотдиси ва ижараси ҳақидаги эълонлар чоп этиладиган газетани варақлай бошлади. Хуршидбек бир муддат қизга илинж билан тикилиб турдида, сўнг чорасиз алпозда хонани тарк этди…
- «Бугун байрам. Хуршид менга байрам совғаси уюштиргани аниқ. Аммо ухлаб ётган аҳволимда қулоғимга, бўйнимга теккани қандай жазм қилди экан!? Эҳ, сиз эркаклар, нега бунчалик тубансизлар-а!?» Насиба бир он аввал бежирим тақинчоқлар оғушида ўзини маликалардек ҳис қилаётганини унутиб, энди шу матоҳлардан ҳам, ўзидан ҳам нафратлана бошлади. Шу пайт коридор узра қадам товушлари эшитилди. Насиба шоша-пиша халатини эгнига илиб, сочларини тузатган бўлди. Эшик секингина очилиб, бўсағада ижарачи аёл-Хуршиднинг онаси кўринди.
- -Узр, мен ҳозир уйғондим. Ҳали ювинмагандим…- Шошилганча ваннахонага йўналган қиз, ижарачи аёлга қарамасликка уринарди.
Холида опа табассум билан лекин айбдорона қиёфада Насибага сўз қотди:
- Қизим, яхши дам олдингизми?.. Байрамингиз муборак бўлсин. Яхши кунларингизга тақинг, буюрсин, она қизим. Умид қиламанки, сизга ҳам ёқди…
- Раҳмат…- Насиба хижолатланган куйи ерга кўз тикди. Сўнг титраётган бармоқлари билан тақинчоқларни ушлаб кўрди.- Аммо, бу оворагарчилик нима учун эди?
- Насибахон, илтимос қизим, рози бўлинг…- Қиз чўчиб кетгандай ялт этиб, қаршисида умидвор турган аёлга қаради:
- Нималар деяпсиз?… Холажон, ахир… мен… Биз бир-биримизга тўғри келмаймиз…- Насиба йиғлаб юборди.- Мени нега қийнайсизлар…
- Қизим, сиз ўзингизни ҳам, Хуржиджонимни ҳам, мени ҳам қийнаяпсиз… Сизга нима бўлибдики, ўғлимга лойиқ эмас экансиз?! Тақдирингиз, бошингиздан кечирганларингиздан хабардорман. Сиз бахтга муносибсиз, қизим! Сизни келиним эмас, қизим ўрнида кўришимга имкон беринг. Йўқ, деманг, қизим…- Насибанинг киприкларидан ёш томчилади. Қиз ўзига қучоқ очиб турган аёлнинг бағрига отилди:
- Майли… Майли, ойижон… Мен розиман…
Рухшона ФАРРУХ
Тўёна
- Подробности
- Бўлим: Ҳикоялар
Рисолат кампир қўшнисининг уйидан эшитилаётган карнай-сурнай садоларини овози гўё, юрагидан чинқириб келаётгандек безовталанди. Худди, тўйга бормаётгани учун ҳамма уни айбситаётгандек туюлиб, юзлари ловуллаб кетди. “Ҳаҳ, қуриб кетсин-а... Гумон иймондан айиради -да. Бўлмаса, шу арзимас нарсани деб шунча дилхиралик бўлиб, қиёматли девор-дармиён қўшнилар бир-бири билан юз кўрмас бўлиб кетишармиди...” Рисолат кампир хаёлига келган ўйлардан дили ғашланди. Қўшни ҳовлидан эса ёр-ёр садолари янграб, ёш-ялангнинг қувноқ қийқириқлари эшитилаётганди...
Ёз оқшомларининг бирида келини Ёрқиной билан бирга гаплашиб ўтириб, бирдан онасидан қолган буюмлар ҳақида гап айланди.
— Билагузукни Севарага бераман. Нуқра балдоқни овсинингизга. Ёқут кўзли узукни сизга атаганман. Марварид дурларни Санамойга бераман, деб ният қилганман, биринчи неварам. Қолаверса, Дилшоджонда ҳам, Шерзоджонда ҳам иккита ўғил, қизи йўқ. Севаранинг қизалоғини яхши кўраман. Шунинг учун ҳам марваридни унга атадим.
— Майли ойижон, мен бир нима демадим-ку. Аслида Дилшоджон аканинг ўзи сизнинг менга қилган бебаҳо совғангиз.
— Ҳозирча ўзимда туради, ҳаммангиз уйимга тўпланганингизда вақт-соати билан берарман. Онам раҳматли, “болаларингни барига бўлиб бер, мендан эсдалик қолсин” деб васият қилган эдилар. Энди, жуда қимматбаҳо бўлмаса ҳам, қадимги асл матоҳ тақинчоқларда. Кичкиналигимизда онам қалин рўмолга ўраб сандиқларининг четида асрар эдилар. Уруш йиллари, очарчилик, қаҳатчилик авж олган кезлар эди. Дадам фронтдан бир оёғидан ажраб, ўнг қўлларининг панжалари узилиб қайтганлар. Ҳамма қатори бизнинг уйимизга ҳам қорин алдашга ҳеч вақо топилмайди. Онам мана бу билагузук ва марваридни бозорга опчиқиб сотмоқчи бўлдилар. Худо раҳмат қилгур дадам унамадилар. “Қўй, буни қизимизга атаганмиз-ку ахир, қиз боланинг сепига аталган буюмни сотиш яхши эмас. Кўнглимга ҳар хил гаплар келди. Сабр қил, бу тақинчоқларни сотмай ҳам жон сақлаймиз. Аллоҳ бандасини хор этиб қўймайди”, деб онамни йўлдан қайтардилар. ўшанда, мен 8 ёшда, укам 6 ёшда эдик. Ўақиқатдан ҳам, кўп ўтмай уруш тугади. Дадам айтганларидек, қийинчилик кунлар ортда қолди. Кейинчалик онам, шу буюмларни сотишга қўймаганлари учун дадамга тез-тез раҳмат айтиб тургувчи эдилар... — Шу пайт ташқаридан кимнингдир чақиргани эшитилди. Қайнона келин бараварига ташқарига қарашди.
— Вой, Дилобар келин ҳам шу ердамилар, ассалому алайкум, яхши ўтирибсизларми?- Ўамиша овозини баландлатиб, хушнуд юрадиган Майсарахон келасолиб аввал Рисолат момони кейин келинини қучиб кўришган бўлди. Қўшнилар бироз муддат “айланиб-ўргилиб” сўрашишди. Рисолат момо аёлни ичкарига таклиф қилиб, келинига патнис келтиришни имлаб тушунтирди.
— Моможон, бу дейман сандиқни очиб хазинангизни томоша қилиб ўтирибсиз экан-да. — Майсарахон устидаги нимчани ечиб ёнига қўяркан, очиқ сандиқни кўрсатиб кулди.
— Қаёқда дейсиз, хазина нима қилади менда, айланай. Севарам ўғлига суннат тўй қиламан, деб турганди. Буёғи ҳаво айнимай ҳаракатини бошласа керак. Шунга Дилшоджонимнинг хотинини чақириб асраб қўйганларимдан бирор энлигини танлаб тўёнага кўрпача қавимоқчи эдим.
— Ҳа, яхши қилибсиз. Ҳам ота, ҳам она ўрнидасиз, моможон. — Келин чой дамлаб патнис олиб, меҳмоннинг олдига қанд-қурс қўйиб, “олинг” деб такаллуф қилди. Қайнонаси билан қўшнининг ўзаро суҳбати бор деган ўйда, “мен ҳозир”, деб эшикка йўналган келин, кўнглига шув этиб келган гапдан бир сесканиб кетиб, тақинчоқларга қаради-ю, яна “ойимнинг кўз олди-дая” деган хаёл таскинида ташқарига чиқди.
— Моможон, шу десам, ёнингизда бир хайрли ишнинг маслаҳати билан чиққан эдим. — Қўлидаги пиёладан чой ҳўплаб нимтабассум билан ерга қараганча гап бошлади Майсарахон.
— Хўш, Майсара отин, қандай маслаҳат экан, эшитайлик-чи?- Рисолат момо одатда ўзи ёқтирган аёлларни “отин” дея алқаб қўярди.
— Шу десангиз Моҳирани сўраб нариги маҳаллалик Ҳусан қассобнинг ўғлидан совчилар келишяпти. Дадаси “янаги ҳафта чоршанбада нон ушатамиз”, деб эркакларга розилик бериб қўйибдилар. Энди онагинамнинг ўрнида онам бўлиб, ўзингиз меҳмонларни кутиб олсангиз, уйимнинг тўрида савлат тўкиб ўтирсангиз деб чиққандим...
— Вой, муборак бўлсин, қадами қутлуғ келсин. Илоё, Моҳира қизимнинг ойдай бахтини бериб, Биби Фотимайи Заҳродек иқболли қилсин. Сиз шуни лозим топибсизми, мен хизматдан қочмайман. Ҳусан қассобнинг онасини танийман. Ажойиб хотин. Биздан анча ёши каттароқ. Нечанчи ўғлига сўрашяпти экан?
— Кенжасига. - Майсарахон кампирнинг саволига жавоб бериб, мамнун жилмайиб қўйди.
— Ҳа, яхши. - Рисолат момо чойни янгилаб келиш учун деразадан келинини чақирди.- Келинпошша чойимиз совуб қолди... - Келин қайнонасининг қўлидан чойнакни оларкан, ёнбошига ўгирилиб тимирсикланаётган қўшни хотинга кўзи тушди: “Товба. Наҳотки?! Йўғе, хаёлим қурсин қайнонамнинг дастидан уйдаги сичқонлар нон ушоғини топиб ейолмайди-ю, бу ўғирлик қилармиди...”
— Моможон, майли мен турмоқчийдим, фотиҳа ўқиб юборсангиз... - Майсарахон туйқус эсига бир нима тушгандек, кетишга тараддудланди.
— Айланай қизим, қандоқ бўлиб бир чиқибсиз, ўтирибсизда энди. Ҳозир Дилобархон чой янгилаб келади, гурунглашиб ўтирамиз,- Рисолат момо астойдил меҳмонни ўтиришга ундади.
— Мен бирровга чиқувдим.... Шундоғам кўп ўтирдим. Ҳали уйда ҳам қиладиган ишлар кўп.. Чоршанбага ҳам тўрт кун қолди. Биринчи бор бундай маъракаларни ўтказяпмиз. Шунинг учун ўзингиз чиқиб бош бўласиз дегандим. Энди, фотиҳа ўқисангиз моможон, мен кетсам. — Кампир дуо ўқиб, меҳмонига йўқлов учун ташаккур айтди. Майсарахон момога уйига чиқишини қайта-қайта таъкидлаб, хайрлашиб чиқиб кетди. Уни дарвозахонагача кузатиб чиққан Рисолат кампир, қайтиб уйга кирган эди, сандиқ ёнида феъли айниб, қизариб-бўзариб ўтирган келинини кўриб ҳайрати ошди:
— Тинчликми келинпошша?
— Ойи, сизда битта уй эмас-ку, нариги хонага киргизсангиз бўларди-ку? Ҳалиги марварид дурни тополмаяпман. Чўнтагига солиб кетдими, нима бало?!- Кампир келинининг гапларидан малолланганини яширмай, “сени ишинг бўлмасин, сандиқ ҳам, уй ва тақинчоқлар ҳам меники” дегандек:
— Боринг, овқатингизга қаранг. Мен ўзим йиғиштириб, нарсаларни жойлаштираман. Бировдан гумонсираманг, кўзингиз билан кўриб, қўлингиз билан тутмагунингизча бировга туҳмат қилманг. Гуноҳи азим. Қани, ошхонага боринг-чи.
— Нега жаҳлингиз чиқади, ойижон? Қаранг, уйга ундан бошқа бегона кирмади-ю, ё сиз мени ўғрига чиқармоқчимисиз?
— Ҳали ҳеч ким сизни ўғри деяётгани йўқ! Мен бировдан гумонсираманг деяпман. Тургандир бирор бўғчанинг остида ёки кўрпами, тўшакми бир нарсанинг ичига тушиб қолгандир. Дарров ваҳима қилиб гуноҳга ботманг дейман. - Келин қайнонасига аччиқ қилгандек, шарт бурилиб хонадан чиқиб кетди. Чиндан ҳам кампирнинг жаҳли чиққан эди. Бировнинг нарсасини сўрамай у ёқдан бу ёққа олиб қўймайдиган Рисолат момо бошқалар ҳақида ҳам номақбул хаёлларга бормасди. “Товба, бунинг дастидан ўз уйимга ҳам одам киргизолмай қоламан-ку, бунақада. Келган одамни ўғри хаёл қилса, “уйга киргизманг” деб шарт қўйса. Ҳали рўзғоримга ўзим хўжайинчилик қилишимга кучим етади, қизгина! Ҳаддингни билиб юр!” Кампир сандиқ ичидаги латта-путталарни батартиб жойлаштириб, тақинчоқларни жажжи қутичага соларкан, ҳақиқатдан ҳам невара қизига атаган дурларни тополмади. “Ие, бу қанақаси бўлди? Марваридлар ростдан ҳам йўқ-ку?!” Тахмондаги кўрпа-тўшакларни бошқадан қоқиб кўрди. Қидираётган нарсаси топилмади. “Э, йўқ... Буни Майсарахон олишига кўзим етмайди. Келин... Астағфуруллоҳ... ўзинг кечир худойим. Қайси бири олган бўлса ҳам, барибир ўз кўзим билан кўрмаганимдан кейин, ҳеч кимга айтолмайман. Буёғи қандоқ бўлди, энди...”
— Топилдими?- хаёлларини келинининг овози бўлди.
— Йўқ...
— Ана айтмадимми,- келин товушини ғолибона кўтарди. - Ўша таги паст қўшнингиз олиб кетган. Сиз эса...
— Бўлди қилинг! Ким олганини худо билади!- Келиннинг кўзлари ола-кула бўлиб, ранги оқарганини кўрган Рисолат момо жаҳл устида қалтис гап айтганини тушунди.
— Сиз... ҳали мени ўғри деб ўйлаяпсиз-ми? Бу билан сен олгансан демоқчисиз-да?! Мен... Сизнинг алмисоқдан қолган мунчоқларингизга зорманми?...
— Бўлди-е! Ким олган бўлса ҳам мен розиман. Йиғиштиринг бунақа гапларни. Мен биров олганини кўзим билан кўрмасам, тахминан чамалаб бир гап айтолмайман. - Рисолат кампир тушкун кайфиятда кўрпачага чўкди. - Уйдагиларга сездирманг. Сўрига дастурхон ёзинг. Ҳозир бошқалар ҳам келишади. Болаларни ҳам кўчадан чақиринг.
— Мен...
— Ишингизга боринг. - Яна нималарнидир куйиниб айтишга чоғланган келинига қатъий жавоб берган кампир, чуқур уҳ тортди. “Одамлар нега била туриб гуноҳга қўл ураверишади. ўша арзимас нарса худо ва бандаларининг олдида шармисор бўлишга арзийдими? Биргина буюм қариндош-уруғ, қўни-қўшнининг орасига нифоқ солса. Одамлар кўнглига шубҳаю гумон оралатса...” Кампир тизгинсиз ўй-хаёллари гирдобидан ўзини халос этишга уриниб ташқарига - хонтахта атрофига тўшалган кўрпачага ёнбошлади...
...— Момо, ҳой момо, уйдамисиз?- Майсарахон жаҳл билан ҳаллослаганича кириб келди. — Момо, мен сизнинг уйингизга очимдан келганмидим?!
— Тинчликми?- Кампирнинг юраги “шув” этиб, бу кутилмаган ташрифнинг боисини англаётган бўлса-да, сир бой бермай қўшнисини қучоқ очиб қарши олди.
— Икки кун олдин уйингизга келганимда сандиғингиз очиқ-сочиқ бўлиб, мени ҳам ўша хонага ўтиришга таклиф қилдингиз. Ҳозир келинингиз уйимга бориб, “сиз келганингиздан кейин ойимнинг марваридлари йўқолиб қолди. Энди қайнонам менга ўғрига қарагандек қараяптилар” деди. Унинг-ча, ўша зормандани мен олган эканман-да? Сизникига келган одам ҳам балога қолиб кетарканда? Каттароқ нарсани туҳмат қилинглар эди, ишонарлироқ чиқарди... — Рисолат момо қўшнисини тинчлантиришга қанчалик уринмасин, у жим бўлай демасди. Охири, “қайтиб остонангизга қадам босмайман, уйингиз бошингиздан қолсин. Туҳматчилар!” деганча хайр-хўшламай дарвозадан чиқиб кетди. Момо келинидан қаттиқ ранжиб, бу машмашалардан бошқа одамлар хабар топишини ўйлаб ўз-ўзидан хижолат тортиб кетди...
Майсарахон қизининг унашувига ҳам, фотиҳа тўйига ҳам Рисолат момо билан унинг оила-аъзоларини айтмади. Момо никоҳ тўйига айтиб қолар деган илинж билан эшикка қараб турди, аммо, қўшниси катта тўйга ҳам уни чақирмади. Аслида, момонинг унга муҳтожлик жойи йўғу, бу омонат дунёда бировнинг дилини ранжитиб, озор беришликдан қўрққани учун ҳам қандай бўлмасин қўшниси билан ярашишга ҳаракат қиларди. Мусулмончиликда уч кундан ортиқ аразлаб юришлик ҳаром саналади. Буларнинг гинаси икки ойга чўзилиб кетди. Келини тушмагур бечора Майсарага ноҳақ туҳмат қилди. Балки, шунинг учун ҳам қўшниси уни кечиришни истамаётгандир. Рисолат кампир ёр-ёр садоси-ю, куй-қўшиқлар овозидан жунбушга келаётган қўшнисининг ҳовлисига қаради-ю, кўнгли бузилиб кетди. Арзимаган бир нимани деб қарийб ўз қизидек бўлиб қолган кўздай қўшнисидан ажраб ўтирибди-я. Тўғри, у марваридлар шодаси онажониси раҳматлидан қолган, аммо, қўшни билан яқин бўлиш, яхши-ёмон кунида йўлдош бўлиш, бор-йўғидан хабардор бўлиш Оллоҳнинг Расулидан мерос қолган. Уч-тўрт кунлиги борми йўқми, қиёматли қўшниси билан юз кўрмас бўлиб кетадими? Йўқ. Ҳозир уям тўйга боради. Ҳамма араз гиналарни четга йиғиштириб қўйиб, айтмаган бўлса ҳам ўзи кириб бораверади. Шу билан айби ариб, кўнгли бироз хотиржам тортса ажаб эмас.
Момо тўй маъракаларда киядиган янги кийимларини кийиб ясанди. Йиғиб қўйган нафақа пулидан бир қисмини олиб, халатининг чўнтагига солиб қўйди. Гузар бошида заргарлик дўкони бор. ўша ердан танлаб бир бўйинлик асл марварид дур сотиб олади. Тўёнага. ўз қўллари билан келинчакнинг бўйнига тақиб қўяди. Дарвозахонага яқинлашган ҳам эдики келинининг овози эшитилди:
— Қаёққа ойижон?
— Тўйга.
— Ойи...
— Мен кетдим. Кечроқ қайтаман. — Рисолат кампир келинини гапиргани қўймади. Дўкондан кўзни қамаштиргудек оппоқ марваридни харид қилиб, кўнглида мамнунлик туйди. Гузардан патир нон, ҳолва, бир кийимлик мато олиб тугун тугди. Тўйхонага кириб келганида ёшлар келин-куёвни айлантириб қайтишган чоғи, ҳали чимилдиққа киргизишмабди, экан. “Хайриятей, улгурибман”. Рисолат момо қўлидаги тугунни кайвони аёллардан бирига тутқазиб, Майсарахоннинг олдидан ўтди. Қўшниси уни кўриб ранги ўзгариб, талмовсиради-да, сир бой бермай кўришди. Кампир чўнтагидан тўёнага деб олган нарсани олиб, қутичани очди ва келин-куёвнинг қаршисига юрди. Келинчакнинг пешонасидан ўпиб, марваридни бўйнига тақмоқчи бўлган Рисолат кампирнинг оёқ-қўлидан мадор кетди. Унинг гарданида момонинг онасидан қолган, невара қизига аталган ўша дурлар нур сочиб турарди. Кишининг ўз нарсаси кўзига оловдек кўринади. Рисолат кампир ҳам бир қарагандаёқ марваридларни таниди. У келинга нима деганини ҳам, тўёнасини қандай таққанини ҳам билмасди. Келин-куёвнинг ёнидан қайтганида эса тинмай ўзининг ҳимматига таҳсин ўқиётган хотин-халажнинг даврасида таниш чеҳра — Майсарахоннинг юзларини учратмади. Ҳақиқатдан мутассир бўлиб, юраги вайрон бўлган Рисолат момо, ҳеч кимга индамай тўйхонадан чиқиб кетди...
ФАРЗОНА
Ёғ еганда ёт яхши, қон ютганда қариндош
- Подробности
- Бўлим: Ҳикоялар
Муҳиддинжон ишдан қайтаркан, дарвозаси олдидаги жигарранг «Нексия»ни танимади. Хўжасининг эшигида турган машинага ҳайратланиб қараётганини сезган ҳайдовчиси, кулимсираб:
- Ҳайрон бўлманг ака, энди бунақалар кўпаяди. Ҳойнаҳой вазир ўринбосари бўлганингизни «тасодифан» эшитиб қолган танишларингиздан бири «табриклаб қўйиш» учун киргандир-да,- деди. Муҳиддинжон ҳайдовчисининг гапига жавоб бермади-ю, аммо ичида бир ғижиниб қўйди. Чиндан ҳам шунақага ўхшайди. Дарвозадан кириб борар экан, сўрида гуруч тозалаётган хотини илжайиб пешвозига чиқди:
- Ассалому алайкум, дадажониси. Яхши келдингизми? Чарчамай…
- Ваалайкум салом. Шукур… Нима гап тинчликми?- Муҳиддинжон ичкарига ишора қилди.
- Вой-ей, дадажониси шундай меҳрибон қариндошларингиз бор экан, мени таништирмайсиз ҳам. Қаранг, бугун амалингиз кўтарилгани билан табриклаш учун келишибди. Яхши эмас, дадажониси, мансабга ўтириб қариндош-уруғларни йўқламай қўйиш, яхши эмас. Қаранг, яна яқинларингиз гина сақлашмас экан. Вазир ўринбосари…
- Ишингни қил!- Муҳиддинжон хотинининг соддалигидан ғаши келиб, ақл ўргатаётганидан жаҳли чиқди. Ичкари уйга қадам қўйиб қўймасидан, ташқаридан овозини эшитган қариндошлари гурра унга ёпишди:
- Вой, бахти кулган жияним мени. Илоҳим, мартабанг бундан ҳам зиёда бўлсин. Илоҳим, топган тутганингга барака берсин. Шу кунларингни кўролмаган синглим билан куёвнинг жойлари жаннатда бўлсин…- Тилла тишларини ярқиратиб, кулгудан йиғиштиролмаётган оғзига ярашмаган кўз ёшлари билан алқаб кетган Раънохон холасига нафрат билан тикилди Муҳиддинжон.
Отасининг вафотидан кейин онасига кўп оғир бўлди. Бир қиз, икки ўғил билан йигирма етти ёшида бева қолган Райҳон колхоз ерида ишлаб, топган уч-тўрт сўм пулига рўзғор тебратар, ўзига тўқ яшайдиган жигарларидан ёрдам сўрашга бети чидамасди. Бир-икки марта қарз сўрагани борганида худди мана шу- кўз ёшини оқизиб, синглисининг бевақт ўлимидан «қайғураётган» Раънохон:
- Сен ҳам одамга ўхшаб, таг-тугли, ота-онаси бор, қўли узун йигитга турмушга чиқсанг ўлармидинг?! Етимхонада ўсган чувридини «севиб қолдим» деб бўйнига осилволдинг. Энди на ундан қолган итваччаларни боқа оласан, на бу етимчаларни эргаштириб бирортага тегиб кета оласан. Ҳалиям, ўша гап Райҳон, болаларингни детдомга топшириб юбор-да, ўзинг қўшни маҳаллалик, хотини саратон дардидан ўлган Карим дўкончига теккин. Еганинг олдингда, емагинг кетингда, маликалардай кийиниб, ясаниб юрасан. Энди бироз ёши катта бўлса нима қипти, эркак кишини улуғ бўлгани яхши-да. Ёнида қўғирчоқдай турланиб юрасан.
- Қўйинг опа, малика бўлмай кетай. Бу кунларни кўргунча, дадаси ўлгунча мен ўлсам бўлмасмиди? Ўша оғзида бир тиши йўқ Карим дўкончингизни қайтиб оғзингизга олманг. Болаларимни, марҳум эримни ҳақорат қилманг опа. Бунга чидолмайман.- ўшанда Муҳиддинжонни етаклаганча, йиғлай-йиғлай ортига қайтганди онаси. Аниқ эсида, саккиз ёшда эди. Ахир саккиз яшар бола ҳаммасини эслаб- хотирлаб билади-ку. Мактабни битирар арафасида онаси ҳам қазо қилди. Шифокорлар жигар циррози, деб ташхис қўйишди. Меҳнат одамни ўлдирмайди, дейишади. Бекор гап экан. Оғир меҳнат Райҳонанинг бошини еди. Болаларим бировдан кам бўлмасин деди, ғишт қуйиб сотди, мол боқди, ҳатто бировларнинг кирини ювиб, овқатини қилиб уйини супирди. Ўша пайтларда ҳам Раънохоннинг ошиғи олчи—чайқов бозоридан ноёб нарсаларни арзон-гаровга сотиб оларди-да, эшикма- эшик юриб бойвачча хотинларга устига тўрт-беш баравар қўйиб сотарди. Магазинчи эрини ҳам ҳоли-жонига қўймай, дўконга келган қиммат молларни яширин тарзда чайқов бозорида пуллар, ўша пайтларда Раънохонинг онаси ҳам, отасию жигари ҳам пул эди. Онасининг вафотидан кейин шум етим бўлиб қолган Муҳиддинжон ҳеч бир қариндошидан ёрдам сўрамасликка аҳд қилди. Аммо тирикчиликнинг ташвиши тошдан қаттиқ экан. Ўқишга киришга кирдию, талабалик ҳаёти- еб-ичишдан, кийинишдан анча қисиниб қолди. Синглисини ҳам ўзи билан тошкентга олиб келиб, пед техникумга ўқишга қўйганди. Ўқишни ўйласа томоқ, томоқни ўйласа уст-бош, хуллас бир томонда синглиси- қиз бола. Шу биттаю битта холсаи ҳафтада икки-уч марта Тошкентга келиб чайқов бозоридан мол олиб кетарди. Лекин бир марта бўлсин жиянларининг аҳволидан хабар олмаган. Энди қандай қилиб Муҳиддинжоннинг уйини топиб олган экан, қизиқ…
- Жиянвой, шунча қилган меҳнатимиз ҳавога учиб кетмабди, қара. Сени ўқитиб одам қилгунча не кунларни кўрмадик-а?- Изтиробли хотиралар хаёлига ғарқ бўлган Муҳиддинжон тоғасининг палағда овозидан бир чўчиб тушди-да, мени сиз ўқитиб, одам қилдингизми, ҳали, дегандай маъноли қараб қўйди. – Энди-и-и, жигарчилик деган гаплар бор, жиянжон, ўзингни қавм-қариндошингни атрофингга йиғ. Биласан-а, катта ўғлим ҳайдовчи, шопирни бегона қилмасдан Очил акангни ўзингга шопир қилиб ол. Бақамти ишласаларинг яхши-да. Кейин мени пенсамниям бир текширтириб, ошириб бер жиян. Энди давлатга шунча меҳнати сингган одам, арзимаган пенса олса одамга алам қиларкан-да…
- Қилиб беради акажон, қилиб беради. Ахир тоға— етти ота ўрнида, дейдилар-ку…- Унинг гапини илиб кетди Раънохон холаси.- Раҳмон тоғаси онасининг оиласида катта ўғил эди. Дадаси ўтиб қолиб, қийналиб қолишганида онаси Муҳиддинжонни етаклаб шу - «давлатга шунча меҳнати сингган», «етти ота ўрнида бўлган» тоғасининг уйига борган эди. Кечагидай эсида.
- Қизиқ экансан-ку, иккита болани эплай олмай тиланчиликка чиқдингми? Бир ўзим олти болани едириб-ичириб, уй қуриб, тўй қилиб юрибман-ку. Келинойинг ишламайди. Сени қараю! Қара, ўғлинг сўлоқмондай бўлиб қолибди, ишлат-да буни. Кейин «ғамхўр» тоға Муҳиддинжонга қаради: -Ҳадеб қўлингга китоб-дафтар олиб узала тушиб ётгунча онангга ёрдам берсанг, ўласанми?! Битта чўпонга шогирд тушсанг ҳам оилангга нафинг тегарди. Ҳеч замонда китоб нон берармиди?!- Муҳиддинжон эгик бошини кўтармай ер остидан бир-икки онасига қараб олди. Онаси қўлидан маҳкам тутиб олди-ю, акаси билан хайрлашиб ортига қайрилди. Шу пайт орқадан келинойиси-тоғасининг хотини жавраб қолди:
- Ким у, дадаси? Нима, одамлар бизни тилладан тоғи бор, деб ўйлашадими? Тавба қилдим! Ундан кўра эрга тегсин, бирорта кампири ўлган чолга тегса ҳам пенсаси билан етимчаларини боқарди. Кимнинг ортиб қолган давлати бор экан, у текинтомоқларни боққани?!..- Онаси ҳам, Муҳиддинжон ҳам келинойисининг бу маломатларини эшитишди. Афсуски тоғаси бу гапларга жавобан ҳеч нима демади. Бир қараши билан қўл остидагиларнинг дамини ичига тушириб юборадиган кимсан райпо мудири- тоҚаси хотинининг тилини жиловлаб қўймади. Онаси кела келгунича кўз ёши билан йўлларни ҳўл қилиб келди. Боёқиш онаси… Шўрлик онагинаси… Болалари учун одамларнинг эшигида эланиб ишини қилиб, ўзиникилардан таънаю маломатлар эшитиб, фарзандлари суягини қотирдию, чеккан заҳматлари роҳатини кўролмай жуда эрта бу дунёни тарк эди.
- Муҳиддинжон, жияним, вой жияним эмас ўғлимсан ўғлим. Тўнғич неварамни кўрдингми, ҳу ана айвонда ўтирган қиз-чи?- Муҳиддинжон энсаси қотиб орқасига ўгирилди. Айвон рафига ўтириб олган бир қиз, қулоғига қўл телефонининг аччиқ ичакдай узун шнурини тиқволиб тиржайиб-илжайиб улар томонга қараётганди. Медколлежда ўқийди, совчилари сочидан кўп. Сенинг ўғлингга берадиган бўлдим. Тўйни тезлаштир. Яна армонда қолма.- Муҳиддинжон ғижиниб ундан кўзларини олди-да, дастурхонга қаради. Тушликка чиқмагани учун қорни очқаб кетган, ўзича ишдан қайтаётиб, бугун Ҳулкарга бир лағмон буюраман-да, устига қалампир қўйволиб лағмон емаганимга ҳам анча бўлди, деб хаёл қилган эди. Ҳозир дастурхон устида турган норину қатлама сомса, ўрамаю варақи, пармудаю кўк сомсаларни кўриб очлиги эсига тушди. Аммо деярли туғилганидан бери унча кўрмаган-танимаган қариндошларини кўриб иштаҳаси бўғилди. Тўғри, кек сақлаб юриш, ичида алам билан яшаш яхши эмас, кечиримли инсон кўнглидаги тоғдай оғир юкдан, елкасидаги залвордан халос бўлишини Муҳиддинжон яхши билади, аммо онаси кўрган уқубатлар, жигарларининг онасига қилган оқибатсизлигини эсласа, ҳозир тўрда ўтириб ўзи олиб келган ёнғоқу писталарни, бодому майизларни капалаб оғзига солаётган тоғасини ҳам, иложи борича тилла тишларининг ҳаммасини кўрсатишни истаб оғзини карнайдай осиб эснаётган холасини ҳам, уларга қўшилиб сомсаю патир, норину варақи қилишга қанча вақт ва масаллиқ сарфланганини айтиб чарчамаётган холаваччаларию, тоғаваччаларини ҳам уйидан қувиб юборгиси келаётганди.
- Ассалому алайкум, вой бормисизлар, қариндошлар? Вой-бў, Муҳиддинжоннинг уйини яхши биларкансизлару, биз сизларни йўлни билишмайди, деб хавотирланардик-а.- Эшикдан салобатли, юзидаги ажинлари ёши кексалигини сездириб турган бўлса-да, ўсмаю сурмаси, сўроқ белгисига ўхшаб қайрилиб турган гажаги, эгнидаги шому саҳар атласию амиркони ковуши кексаликка қўл беришни хоҳламаётганини билинтираётган аёл гулдурос овоз билан кириб келди. Муҳиддинжон дарҳол ўрнидан туриб, сўрашиш учун елкасини тутди:
- Ассалому алайкум, холажон. Келинг, кела қолинг. Хуш келибсиз.- Салом-алик, ҳол сўрашлардан кейин меҳмон аёл- Муҳиддинжоннинг онасини холавваччаси, Зебохон жиянига кўз қисиб гап бошлади:
- Муҳиддинжон, бу дейман ўттиз йил аввал йўқотган холаю тоғангизни топиб олиб, мени унутиб қўйибсизми? Хола, келинг, бугун узоқдан қариндошларингиз келишади, деб ҳам қўймабсиз. Яхшиям, барака топгур келиним тилпон қилиб айтиб қолдия, шундай қариндошларимни кўрмай қоламанми, деб югуриб келяпман-да.- Боя ҳеч кимга гап бермай, бир лунжига луқмасини тиқиштириб, бир лунжи билан гапираётган Раънохон ҳам, Муҳиддинжонга тинмай кимни қаерга ишга қўйишни айтиб чакаги тинмаётган тоғаси ҳам , улар билан вазир қариндошининг уйига келган холваччалару тоғаваччалар ҳам нафас олгани қўрққан асирдай жим бўлиб қолишганди.
- Ҳа… Энди йўлини топиб олибсизлар-да, а?- Зебохон кинояли нигоҳ билан бир-бир ўтирганларга қараб чиқди. Райҳонгина эшикларингга бориб, ёрдам сўраганда, эрга тегишни маслаҳат бериб қувганларинг ҳам эсларингдан чиққан бўлса керак. – Муҳиддинжон индамай бошини эгиб ўтираверди.- Бундан йигирма уч йил олдин, укагинамни уйлантирганмиз. Ҳатто совчи бўлиб боришни ҳам истамагандиларинг, эслайсизми?- Зебохон шундай деб тоғага қаради.- Етимчага ким ҳам қизини берарди, деб ўйлагансизлар-да… Худога шукр, қудаларим тушунган, андишали инсонлар. Аллоҳ умрларини зиёда қилсин. – ўғлингизнинг бешик тўйига айтганмидингиз?- Зебохон Муҳиддинжонга қаради,- бу бояқишларга манзилни нотўғри бергансиз-да, ўғлим.- Раънохон асабийлашиб типирчилай бошлади. У холаваччаси Зебохоннинг ўн тўрт йиллик турмуши фарзандсизлик оқибатида бузилганию, шу Муҳиддинжоннинг ортидан Тошкентга келганини, жиянини уйлантириб, синглисини узатиб, ҳозир Мадинабонуникида яшаётгани ҳақида биларди. Аммо Муҳиддинжоннинг уйига борганида у билан тўқнаш келишини ўйламаган экан. Туғмаган хотининг дийдаси қаттиқ бўларкан, Зебохон мулойимлик билан Муҳиддинжонинг кўнглидаги гапларни наштардай қилиб қариндошларга етказар экан, хола билан тоға бошчилигидаги меҳмонлар «делегация»си типирчилаб қолишди. – Ҳа, ишқилиб топиб келибсизлар-ку, шунисига ҳам шукр. Оқибатли сизлар-да, жуда оқибатли… Раҳматли Райҳонхоннинг руҳи шодланадиган бўлди-да. Энди тез-тез келиб турсаларинг керак. Ахир, шундай амалдор жиянларинг бор. Ҳа… лекин-чи, бир пайтлари шу жиянингизни танимай, ёмғирда бекатда ташлаб ўтиб кетган пайтларингиз ҳам бўлган, буни ҳам эслай олсаларингиз керак?..- Муҳиддинжон зимдан тоғасига қараганди, талмовсираган тоға, шоша-пиша фотиҳага қўл очди:
- Қани омин, илоҳим мартабанг бундан ҳам улуғ бўлсин, топган-тутганинг тўйларга буюрсин, уйингда фақат яхши кунлар бўлсин, Аллоҳу акбар. Энди бизга рухсат, жиян. Узоқ йўлга чиқишимиз керак…- Муҳиддинжон, тил учида бўлса ҳам, «қолинглар, ош тайёр бўляпти» демади. Зебохон ичидан тошиб келаётган ғазабини ютиб, жилмайган куйи:
- Шунақа тез-тез кеп туринглар, қариндошчилик ришталари узилиб кетмасин-а?! Ахир, қариндошлар орасида меҳр-оқибат кучли бўлиши керак, яхши-ёмон кунда ўзингникилар ёнингда бўлганига нима етсин? Ёғ еганда ёт яхши, қон ютганда қариндош, деган ҳикмат бежизгамас-да…- дедию бир-бир меҳмонларга қаради. Вазирликда ишлаётган қариндошлариникида бир ҳафта қолиб, пойтахтни айланмоқчи бўлган, баҳонада кам-кўстларини, битмаган юмушларини битириб олишни астойдил ният қилиб келган қариндошлар, илондан қўрққандек гезариб-бўзариб хайрлашишга тушишди. Қариндошлари орқасидан истамайгина кузатишга чиққан Муҳиддинжоннинг ўпкаси тўлиб кетганди…
- Хайрият…- Муҳиддинжон шундай деди-ю, йиғлаб юбормаслик учун бошини Зебохоннинг кўксига қўйди. У «хайрият кетишди» демоқчимиди ёки, «хайрият сиз бор экансиз» демоқчимиди, Зебохон унча англолмади-ю, жиянини бағрига босди:
- Мен шу кунларга етишишингизни аввалдан билардим… Бу юзсизларнинг келишини ҳам…
Рухшона ФАРРУХ
Ҳақиқий эркакнинг иши
- Подробности
- Бўлим: Ҳикоялар
Тўсатдан қишлоққа борадиган бўлдим. Уйдан бир қўнғироқ бўлди-ю, фикримни жамлаб, нарсаларимни йиғиштиргунимгача пастда машина кутиб турганини маълум қилишди. Эрталаб соат саккиз бўлмай, ҳаво қизияпти. Салкам олти юз километрлик йўлда иссиқда қандай етиб оларкинман-а, деб шу ўйловнинг ўзиданоқ аъзойи баданимни чарчоқ аломатлари эгаллаб, аранг оёғимни судраганча еттинчи қаватдан пастга тушсам, кул ранг «Нексия» олдида менга таниш чеҳра жилмайиб турибди. Менга кўзи тушиб, ҳайдовчи подезд эшигига яқин келди. Уни танидим! Танидиму ҳайратда донг қотдим:
— Жасур?! Ўзингмисан?! Қойил-е, хаёлимга ҳам келтирмаганимни қара-я…
— Мен эса сени Тошкентда қолиб ишлаётганингдан хабардор эдим.- Собиқ синфдошим шундай деб кулди-да, сўрашиш учун қўл чўзди. Салом-аликдан кейин ҳайдовчи сумкаларимни юкхонага жойлаштириб, машинани ўт олдирди.
— Бу дейман, ишга берилиб кетиб, қишлоқни ҳам эсингдан чиқариб юборибсан-ми? Уйингдагилар мажбурлаб чақиришмаса, бундоқ ўзингдан билиб борай, демайсан ҳам. Синфдошларнинг ўн йиллик тадбирига ҳам бормадинг, бирортамизнинг тўйимизга ҳам бормагансан. Қойил-э, ўртоқ журналист, тамоман шаҳарлик бўлдим, деб ҳаммани унутиб юборибсан.- Жасур синфдош ўртоғим. Тўғриси, мактабни тамомлаганимиздан кейин уни кўрмагандим. Талабалик пайтларимда пойтахтда ўқийдиган синфдошимдан Жасурнинг институтга киролмаганини, ҳарбий хизматга кетиб қолганини эшитгандим. Шу бўйи синфдошларим ҳам, бир пайтлари мактабда ўқиганларим ҳам буткул эсимдан чиқиб кетди. Талабаликдан кейин ризқ-насиба шу ерларда сочилган экан, териб юрибмиз. Айрим пайтлар чой ичгани вақт тополмайману, синфдошларни эслаб ўтириш қаёқда?! Тошдан қаттиқ тирикчилик измига тушгандан кейин, ўзингни исмингни эслагани ҳам вақтинг бўлмай қоларкан. Ҳар сафар қишлоққа боришимдан аввал уйдан қўнғироқ қилишиб, аввал йиғлашади, сўнг койишади, ана ундан кейин тез бормасам бўлмаслигини айтиб, қатъий туриб олишади. Шу баҳонада бормасам, ишдан ортадиган вақт ҳам қаёқда. Шунинг учун ҳам кўпчилик синфдошларим қатори, Жасурнинг ҳаётидан ҳам юзаки, узунқулоқ хабарлари орқали воқиф эдим. Олти-етти ойда бир қишлоққа борганимда қариндош-уруғни тузук-қуруқ кўролмайману, синфдошлар билан кўришиш-гаплашишни орзу қилишга ҳам йўл бўлсин. Тавба, ҳозир биринчи кўрганимда кулиб-қувнаб салом-алик қилдиму, машина йўлга чиқиб, собиқ синфдошим суҳбатга баҳона излагани сари, мен ўз хаёлларим, хотираларим билан ёлғиз қолишни истаяпман.
— Ишинг яхшими? Мақолаларингни тез-тез ўқиб тураман. Мактаб даврларимизда ҳам ёзувчиликка қизиқардинг.- Ҳамроҳим пешойнадан тикилганча, яна савол берди. Тўғриси бу сўровидан энсам қотиб:
— Мен ёзувчи эмас, журналистман,- деган сўзлар тишларимнинг орасидан аранг чиқди. Қаердан ҳам бунга рўпара келдим, тавба. Ўзи шундоқ жазирамадан қийналаётган юрагимга батарроқ ҳаво етишмай қолди.
— Нима бўлганда ҳам, ўша пайтлардаёқ ҳеч кимга ўхшамаслигинг, қишлоқ меҳнати учун, сигир соғиб, ўт юлиш, эрта тонгдан шом қоронғусигача далада ишлаш сенга эмаслигини билардик. Тўғри қилдинг, Мадина. Сен шаҳарда ишлаб, шаҳарда яшашга мос қиз эдинг. Танлаган йўлинг сенга бахт олиб келишига ишонаман…- Собиқ синфдошимнинг бундай ақлли мулоҳазаларини эшитиб ҳайратда қолдим. Мен таниган билган Жасурнинг тамоман акси ҳозир машинани бошқариб бораётган эди. Мактаб пайтларида кўпчилик ўқитувчилар таъбири билан айтганда «аълочи» синфдошлар Жасурга ўхшаган фанларни яхши ўзлашитиролмайдиган, суст ўқувчиларни унча менсишмасди. Гўёки улар «аълочи» бўлиб эрта-индин шаҳар олишади-ю, «билмасвой»лар шаҳар оломай, чўпон бўлиб юраверишади. Лекин, тақдирнинг ишлари бир ғалат экан-да, ҳозирга келиб ўша «аълочи»лар автобусга осилиб, йўловчи чиптасида аранг ишга етиб олишади, (каминага ўхшаб!), бир пайтлари «билмасвой» бўлиб ўқитувчию синфдошларнинг ғашига тегиб юрганлар эса сўнгги русумдаги машиналарда савлат тўкиб юришади, данғиллама ҳовли-жойларида тўй-ҳашамлар қилиб, ҳамманинг эътиборини тортишади. Жасурнинг ҳозирги гапларидан тўғриси андак хижолат ҳам тортдим. Бу хижолатчиликни тарқатиш учун, гапни болалик дамларимизга бурдим:
— Ҳозир ҳам қўзичоқ боқишга ҳавасманддирсан?
— Ҳа. Ҳозир ҳам қўй-қўзиларим кўп. Лекин уларни боқадиган одамлар бор. Уларга ҳар ойда маош бериб турибман. Ўзим мана, кўриб турганингдек, аравакашлик қиламан. Ҳам тижорат, ҳам саёҳат дегандай…- Шу туришида ҳам худди ўқимаганидан, дипломли бўлолмаганидан хижолат чекаётгандай қимтиниб жавоб берди. Жасурнинг оилавий аҳволидан хабарим бор эди. Тўғрироғи, қишлоқ жойларида кўпчиликка ёт бўлган ҳолат — синфдошим бўз йигит бўла туриб, турмуши бузилган бевага уйланган эди. Аслида бу воқеанинг ҳам менга таниш бўлган тарихи анча узоқ эди. Яъни болаликка хос меҳр, самимий ва беғубор туйғулар ўсмирлик оламининг нурафшон, сеҳрли дамларида муҳаббат ҳиссиётларига ўрин бериб, Жасур синфдош дугонамиз Дилфузани яхши кўришини синфдошлар тугул, ҳатто мактабдош йигит-қизлар ҳам, боринг-ки, ўқитувчилар ҳам билар эди. Йўқ, бизнинг пайтимизда худди ҳозиргидек бешинчи-олтинчи синфда ўқийдиган қизалоғу болакайлар қўл ушлашиб хиёбону паркларда сайр қилишмасди. Йигитчалар ўзи ёқтирган қизини ҳимоячисидек сезарди ўзини. Яъни, Дилфуза синф навбатчиси бўлган кунлар, у қилиши керак бўлган ҳамма ишлар Жасурнинг бўйнида бўларди; йигит севгилисининг меҳрига сазовор бўлиш учун, ҳеч кимдан уялмай, тортинмай эшик олдидаги пол артадиган латтани намлаб, доскада бўр ва бошқа дарс учун зарур жиҳозларни ҳозирлаб қўяр, ҳатто дераза ромларини артиб, гулларга сув қуйишни ҳам юмуш санамас эди. Тавба, ўшанда биз қизлар бу эътибор, бу меҳрнинг устидан кулар, Дилфузага Жасурни имо қилиб, йигит бечорани калака қилган бўлардик. ўн биринчи синфда ўқиб юрган кезларимизда Жасурнинг йўлига шаҳарлик бир «қора ботир» ғов бўла бошлади. Дилфузанинг аллақаёқдаги қариндошлари орқали танишишган севишганлар, охирги имтиҳонгача аранг сабрлари чидаб, аттестатни олган заҳотимиз тўйни бошлаб юборишди. Кўпчилик синфдошлар олий ўқув юртларига кириш имтиҳонларига тайёргарлик кўраётгани учун Дилфузанинг тўйига қатнашолмадик. Мактабни тамомлаганимиздан кейин турган гапки, синфдошлар ҳам, уларнинг ҳаётию тақдири ҳам бир-биримизга аҳамиятсиз бўлиб қолган эди. Ҳамманинг ўзига яраша ташвиши, ўзига яраша муаммою ўйлови бор жойда, собиқ синфдошларининг ҳаёти кимга ҳам керак бўларди?! Талаба бўлганлар учун завқли, сурурли олтин дамларнинг ширин ташвиши, омади чопмаганлар эса кейинги йил албатта мақсадларига эришиш учун бор дунёни унутиб, тайёрланаётган бўлишади. Шундай кунларда янги йил арафасида қишлоққа бордим. Эндигина биринчи курсмиз, ҳаяжон, қувонч ва озгина бўлса-да, пойтахтда ўқиётганимиз сабабли кўнгилда уйғонган ғурур, кўзларда кибрдек кўриниб, таниш-нотанишларга осмондан қарангандай назар ташлаймиз. ўқишга кирганим, талаба бўлганимни билмаганлар ҳам билиб олсин, деган хаёл билан ўзим ўқиган мактабга йўл олдим. Собиқ синф раҳбаримиз кўзларида севинч ва ифтихор ёшлари, бир дунё дуо билан қарши олдилар. Сўнг синфдошлардан, талабалик гаштидан гапшлашиб ўтирдик. Шунда гап орасида устоз Дилфуза ҳақида гапириб қолдилар:
— Мадина қизим, ҳаммангиз йўлингизни топиш илинжида ҳаракат бошлаганингиз, нуфузли ўқув даргоҳларига талабаликка қабул қилинганингиз ниҳояда қувонарли, фахрли ҳол. Аммо биргина Дилфузанинг қалтис қадами туфайли адашиши юрагимни оғритди.
— Нима бўлди, устоз? Ахир, Дилфуз турмушга чиққанди-ку. Нега адашади?- Синф раҳбаримизни бир зумда саволга кўмиб ташладим.
— Э, у қуриб кетгур йигит роса нобоп чиқибди экан. Дилфузани уравериб дардчил қилиб қўйибди, мияси чайқалган экан. Ота-онаси олиб келишибди. Икки ой касалхонада даволанди. На қайнонаси, на қайнопалари ва на эри ҳолидан хабар олмабди. Шунақа гаплар. Қайси куни ўртоҚингни онасини кўрган эдим, Дилфуза ҳеч ким билан гаплашмас эмиш, кўчага чиқишга уяламан, деб йиғлар эмиш. Бориб бирровгина ҳол-аҳвол сўрасанг, кўнгли кўтарилмармиди…- Устозимнинг бу гапларидан кейин дугонамдан хабр олмаслик, унинг кўнглини кўтармаслик менга хос эмасди. Шоша-пиша ўқитувчиларим билан хайрлашиб, Дилфузаларникига йўл олдим.
— … Нега сиқиламан, дугонажон? Тақдиримда бор экан, кўрдим. Пешонамга ёзилган экан, бошимдан ўтказдим. Севги-муҳаббат деб ўткинчи ҳис-туйғуларга алданганим, эрмак бўлганим қолди. Майли, мени-ку, кўзим очилиб, ҳаётнинг паст-баландини, яхши-ёмонини кўрдим, одамларни билиб олдим, лекин мен чеккан изтироблар, менга рўпара бўлган қайғу-ҳасратлар ота-онамни, яқинларимни эзиб, майиштириб ташлади. Уларга қараб виждон азобида қийналаман. Қолаверса, бир пайтлари биргина табассумимга жонини фидо қилишга тайёр йигитларни кўрганимда ҳам, ер ёрилсаю ерга кириб кетгудай бўламан. Одамлардан қочиб юраман, худди ҳамма мени қўлини бигиз қилиб кўрсатиб, «анави севиб қолдим деб, ҳамманинг юзига оёқ қўйиб, бир бетайин, гиёҳвандга тегиб кетганди» деётгандай туюлади…- деди дугонам ўксиб-ўксиб йиғлаганча. Мен — ҳануз болалик тасаввури билан, болалик хаёллари билан юрган ўн етти яшар қиз ўша пайтда унга нима деб таскин беришни, кўнглини кўтаришни билмай қўрқа - писа:
— Дилфуз, балки оилангни асраб қолиш имкони бордир? Балки, эринг сени яхши кўрар, бу кунлар бир синовдир?- деб қўйдим, бирор нима дейиш, жим ўтирмаслик учун.
— Э, қайда, дейсан, Мадин,- ёшли кўзларини гинали тикди у,- наркоман экан у мараз. Кўчага чиқариб сотмагани фақат менинг ички кийимларим қолди, холос! Бир кун келиб ўша ҳаммадан яширган нарсаларимни ҳам чиқариб сотиб, пулига наша олиб чекади, деб қочиб келдим…- Дамим ичимга тушди. Кўзимга гўё дугонам дўзахдан қочиб чиққандай кўринди. Кейин навбатчи сўзлардан гапириб, кўнглини кўтарган бўлдим. У ҳаётда қоқилган, адашган дугона сифатида менга маслаҳатлар берди. Уйга қайтдим. Шу-шу тақдирим ҳукмига бўйсуниб, ўз ташвишларимга кўмилиб қолдим. Бошқа Дилфузани кўрмадим ҳам, гаплашмадик ҳам. Университетни тамомлаш арафасидалигимда қишлоққа бориб, Дилфузани синфдошимиз Жасур билан турмуш қурганини, дабдадбали тўю томошалар билан гўшангаларга кирганини эшитиб… тўғриси ҳайратдан оғзим очилиб қолганди. Негаки, қишлоқда бундай ҳолатлар камдан кам, ҳатто мутлақо бўлмайдиган воқеа ҳисобланади. Жасур қилган жасурликни ҳамма бирдай тушунмайди, қабул қилавермайди. Аммо шунга қарамай, йигитнинг бу тахлит жўмардлигига қойил қолмоқликдан ўзга чора йўқ эди. ўшандан бери уларни учратмадим ҳам, кўрмадим ҳам. Ўқувчилик пайтимизда Дилфуза Жасурни камбағал, деб назарига илмасди, тақдирнинг ўйинлари уни бир бойвачча, онасининг эркатойидан куйдириб, ҳалол, одобли, тарбияли йигит орқали куюгига малҳам қўяпти экан…
— Болалардан нечта, синфдош?- Хаёлга берилиб қолганимдан хижолат бўлиб, суҳбатга йўл очдим.
— Иккита. Иккови ҳам қизалоқ. Каттамиз кейинги йил мактабга чиқади, Худо хоҳласа. Шунақанги тили бийрон, шунақанги сўзамол-ки, баъзан онаси иккимиз унинг қақажонлигини сенга ўхшатамиз.
— Яхши-да… Дилфузани яхши кўрардинг, ўртоқ. Лекин жуда яхши иш қилдинг. Исм кишининг феъл атворига ҳам таъсир қилар экан. Ҳақиқий, мард, жасур эркакнинг ишини қилдинг. Дилфузани ҳаётга қайтариб, эл-юрт олдида юзини ёруғ қилганинг кўпчиликка ибрат бўлишга арзигулик иш… - Боядан бери тилимга чиқаролмаётган мулоҳазаларимни айтишга айтдиму, ноўрин гапирдимми, деган ўйдан ғашландим. Жасур пешойнадан жилмайган куйи менга тикилди:
— Қўйсанг-чи, Мадин, мен қилишим керак бўлган, анча кечиктирган ишни қилдим, холос. Ўртоғингни қийналганига, бир нокасга эрмак бўлганига ўзимни айбдор билардим. Йигит киши севган инсонини ҳимоя қилолмаса, битта қизнинг юзини ёруғ қилиб, кўнглини кўтаролмаса, нима қилиб юрибди, мен йигитман, деб?! Мен вазифамни бажардим, холос. Ортиқча ҳеч нарса қилмадим… Муҳими, ҳозир севган инсонимнинг кўзида бахт, юзида мамнунлик кулгуларини кўряпман. Мен учун энг катта мукофот —ана шунинг ўзи!..- Бир пайтлар синфдошлар ва ўқитувчиларимиз, бу билмасвой чўпонликни ҳам эплолмаса керак, деб калака қилиб юрган собиқ синфдошимнинг гапларини эшитиб, юрагим алланечук ҳислардан ҳапқириб кетди. Шу топда, қанийди ҳамма йигитлар ҳам сенга ўхшаган бўлсайди, Жасур, деб ҳайқиргим келаётганди. У туйғуларимни тушуниб тургандек, мусиқа маркази қулоғини бураб, вафо ва садоқат тараннум этилган қўшиқ овозини баландлатди…
Рухшона ФАРРУХ
Кўп манзур бўлган мақолалар
- Оилали фоҳишалар
- Эр-хотин ўртасида муҳаббатни кучайтириш учун 10 та восита
- Хар дарднинг шифоси бор
- Жинсий қарамлик (шаҳватпарастлик)
- Зинонинг “замонавий” тури
- Эр ўз аёлидан зерикканлигининг аломатлари
- Рамазонда хотини билан қўшилишлик
- «Мен ичмайман» дейсизми?
- «Сен буюк ялқов бўлиб етишасан!»
- Mаданий ҳордиқдаги маданиятсизлик
- Аёлнинг Таравих намози учун уйидан чиқиши
- Эътикоф ҳақида
- Рўза боби (1-қисм)
- Фитр садақаси
- Аёллар эътикофига доир масалалар
- Фидя бериш ҳақида
- Саҳарлик ва ифторлик
- Рўзани бузадиган амаллар
- Рўзани бузадиган амаллар
- Эътикоф бўлими
- Рўза боби (2-қисм)
- Нафл рўзалар ҳақида
- Рамазон: эрингиз сиздан рози бўлсин
- Рамазон: оналар учун 23 маслаҳат
- Расулуллоҳнинг Рамазон ойида баъзи аёллари билан никоҳланишлари
Ҳозир сайтимизда 82 та меҳмон бор, сайт аъзолари эса йўқ
Оила, никоҳ, талоқ (фатволар)
- Аёлнинг юзини кўрсатиши ва ҳижоб ҳақида
- Парик тақиш ва аёлнинг сартарошга бориши
- Аёлнинг ҳамма нарсаси шаррми?
- Ота-онамни бориб кўришдан тўсишга эримнинг ҳаққи борми?
- Аёл кишининг машина ҳайдаши
- Ажраш ҳуқуқи хотинга ҳам бериладими?
- Аёлларга тааллуқли масалалар
- Аёлларнинг қабристонга бориши
- Аёлларни эркакларга ўхшаб намоз ўқиши
- Сафар қилиш
- Махсус кунларда Қуръон ушлаш, тиловат қилиш ҳақида
- Етимни фарзандликка олса бўладими?
- Аёлларга қўйиладиган тақиқлар
- Депиляция
- Иккинчи турмуш